پرتوی از سیره و سیمای سالار شهیدان(علیه السلام)
میلاد با برکت حضرت ابی عبداللّه الحسین(علیه السلام)، دومین فرزند امام علی و فاطمه زهرا(علیهما السلام) بنا بر مشهور، روز سوم شعبان سال چهارم هجری در مدینه بوده است.
پس از ولادت، پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله وسلم) نام وی را «حسین» گذاشت، آن گاه او را بوسید و گریست و فرمود: تو را مصیبتی عظیم در پیش است، خداوندا! کشنده او را لعنت کن! آن حضرت به مصباح الهدی و سفینه النّجاه و سیّد الشّهداء و ابوعبداللّه معروف است.
مسعودی مینویسد: امام حسین(علیه السلام) مدّت هفت سال با رسول خدا(صلی الله علیه وآله وسلم)بود و در این مدّت، آن حضرت خود متصدّی غذا دادن و علم و ادب آموختن به امام حسین(علیه السلام)بود.
شدّت علاقه پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله وسلم) به حسین(علیه السلام) به قدری بود که کوچکترین ناراحتی او را نمیتوانست تحمّل کند.
روزی پیامبر از در خانه فاطمه(علیها السلام) میگذشت، صدای گریه حسین را شنید، وارد خانه شد و به دخترش فرمود: مگر نمیدانی که گریه حسین در من چقدر مؤثّر است، آن گاه طفل را بوسید و گفت:«خداوندا! من این کودک را دوست دارم تو نیز او را دوست بدار.»حدیث معروف «حُسَیْنٌ مِنّی وَ أَنَا مِنْ حُسَیْن، أَحَبَّ اللّهُ مَنْ أَحَبَّ حُسَیْناً، حُسَیْنٌ سِبْطٌ مِنَ الاَْسْباطِ.»
; یعنی: «حسین از من است و من از حسینم، خداوند دوست دارد کسی را که حسین را دوست میدارد، حسین سبطی از اسباط است.» موردِ قبول شیعه و سنّی است.
حسین بن علی(علیه السلام) مدّتِ شش سالِ دوران کودکیاش را با پیغمبر اکرم(صلی الله علیه وآله وسلم)سپری کرد و پس از رحلت آن بزرگوار، مدّت سی سال در کنار پدرش علی(علیه السلام) به سر برد و در همه حوادث پرتلاطم دوران آن حضرت حضوری پرتلاش داشت.
پس از شهادت امیرمؤمنان(علیه السلام) ده سال تمام همراه و همگام با برادر عزیزش امام حسن(علیه السلام)زندگی کرد و پس از شهادت برادر در سال 50 هجری، به مدّت ده سال، به ارزیابی حوادث زمان پرداخت و بارها به معاویه پرخاش کرد و پس از مرگ او در برابر حکومت یزید، شجاعانه ایستادگی و از بیعت با او خودداری کرد، تا این که در محرّم سال 61 هجری به همراه گروهی از بستگان و یاران باوفایش، در سرزمین کربلا به شهادت رسید.
حسین بن علی(علیه السلام) نمونه کامل یک انسان برجسته و متشخّص بود و نام حسین در اذهان، همراه با شجاعت و ظلم ستیزی و جوش و خروش بر ضدّ هر گونه ستم و تبعیض است.
در دوران پنج سال حکومت پدر با او همکاری میکرد و در پی چاره میگشت که پیش از آن که امّت، نَفَسِ واپسین را برآورد، نفحه حیاتی در او بدمد و در تاریخ طرحی نو دراندازد.
سال شصتم به پایان نرسیده بود، امام حسین(علیه السلام) دید که مردم در مقابل برادرش امام حسن(علیه السلام) از نفس افتاده و هرچه از باقیمانده مکتب در میانشان بوده از آنها دور گردیده و توده مردم، خود را در گلوی گشاد بنیامیّه انداختهاند.
امام احساس کرد که برای به حرکت درآوردن امّت، دیگر خطابه و سخنرانی حماسی کافی نیست، بلکه باید اراده شکست خورده امّت را به پذیرفتن فداکاری وادارد و آنان را بر ضدّ باطل بشوراند تا زمینه تحقّقِ حقّ را فراهم سازد و در این راه، با فداکاری منحصر به فرد خود، برای حال و آینده معیاری ارزشمند و ثابت بر جای نهاد.
هدف قیام
هدف قیام امام حسین(علیه السلام) را به آسانی و بدون تکلّف میتوان از سخنان آن حضرت استنباط کرد.
آن گاه که امام(علیه السلام) بر اثر تهاجم عمّال حکومت ناچار شد از مدینه خارج گردد، در ضمن نوشته های، هدف حرکت خود را چنین شرح داد:
1 «إِنّی لَمْ أَخْرُجْ أَشِرًا وَلا بَطَرًا وَلا مُفْسِدًا وَلا ظالِمًا وَإِنَّما خَرَجْتُ لِطَلَبِ الاِْصْلاحِ فی أُمَّه ِ جَدّی، أُریدُ أَنْ آمُرَ بِالْمَعْرُوفِ وَأَنْهی عَنِ الْمُنْکَرِ وَأَسیرَ بِسیرَه ِجَدّی وَأَبی عَلِی بْنِ أَبیطالِب»; یعنی: «من از روی خود خواهی و خوشگذرانی و یا برای فساد و ستمگری قیام نکردم، من فقط برای اصلاح در امّت جدّم از وطن خارج شدم.
میخواهم امر به معروف و نهی از منکر کنم و به سیره و روش جدّم و پدرم علی بن ابیطالب عمل کنم.»در این سخن چند نکته مهمّ، شایان توجّه است:1 اصلاح امّت، 2 امر به معروف و نهی از منکر، 3 تحقّقِ سیره و روش پیامبر و علی(علیهم السلام).
2 آن حضرت در مقام دیگری فرموده است:«أَللّهُمَّ إِنَّکَ تَعْلَمُ ما کانَ مِنّا تَنافُسًا فی سِلْطان وَلاَاِلْتماسًا مَنْ فُضُولِ الْحُطامِ وَلکِنَّ لِنَرُدَّ الْمَعالِمَ مِنْ دینِکَ وَنَظْهِرَ الاِْصْلاحَ فی بِلادِکَ وَیَأْمَنَ الْمَظْلُومُونَ مَنْ عِبادِکَ ویُعْمَلَ بِفَرائِضِکَ وَسُنَنِکَ وَأَحْکامِکَ.»«بار خدایا! تو میدانی که آنچه از ما اظهار شده برای رقابت در قدرت و دستیابی به کالای دنیا نبوده، بلکه هدف ما این است که نشانه های دینت را به جای خود برگردانیم و بلادت را اصلاح نماییم، تا ستمدیدگان از بندگانت امنیّت یابند و به واجبات و سنّتها و دستورهای دینت عمل شود.»در این سخن هم چند نکته قابل توجّه است:1 برگرداندن نشانه و علائم دین به جای اصلی خود،2 اصلاحات در همه شهرها،3 ایجاد امنیّت برای مردم،4 فراهم ساختن زمینه عمل به واجبات و مستحبّات و احکام الهی.
3 در برخورد با سپاه حرّ بن یزید ریاحی فرمود:«أَیُّهَا النّاسُ فَإِنَّکُمْ إِنْ تَتَّقُوااللهَ وَتَعْرِفُوا الْحَقَّ لاَِهْلِهِ یَکُنْ أَرْضی للهِ وَنَحْنُ أَهْلُ بَیْتِ مُحَمَّد(صلی الله علیه وآله وسلم) أَوْلی بِوِلایَه ِ هذا الاَْمْرِ مِنْ هؤُلاءِ الْمُدَّعینَ ما لَیْسَ لَهُمْ وَالسّائرینَ بِالْجَوْرِ وَالْعُدْوانِ.»«ای مردم اگر شما از خدا بترسید و حقّ را برای اهلش بشناسید، این کار بهتر موجب خشنودی خداوند خواهد بود.
و ما اهل بیت پیامبر(صلی الله علیه وآله وسلم)، به ولایت و رهبری، از این مدّعیانِ نالایق و عاملان جور و تجاوز، شایسته تریم .»
4 و نیز در مقام دیگر فرمود:«إِنّا أَحَقُّ بِذلِکَ الْحَقِّ الْمُسْتَحَقِّ عَلَیْنا مِمَّنْ تَوَلاّهُ.»«ما اهل بیت به حکومت و زمامداری نسبت به کسانی که آن را تصرّف کرده اند سزاوارتریم.»از این دو بخش از سخن امام(علیه السلام) نیز به وضوح استفاده میشود که آن حضرت خود را شایسته رهبری و زمامداری بر مردم میداند، نه یزید فاسد و دستگاه جائر او را.
بنابراین، هدف امام حسین(علیه السلام) در این قیام ، تحقّقِ کاملِ حقّ بوده است.
اموری که آن حضرت به عنوان فلسفه قیامش به آنها اشاره میکند، از قبیل: اصلاح امّت، امر به معروف و نهی از منکر، تحقّق سیره پیامبر و علی، برگرداندن علائم و نشانه های دین به جای خود، اصلاحات در شهرها، امنیّت اجتماعی، فراهم ساختن زمینه اجرای احکام، همه و همه این امور، زمانی قابل تحقّق و اجراست که ولایت و حکومت در مجرا و مسیر اصلیاش قرار گیرد و به دست امام(علیه السلام)بیفتد; لذا فرمود: «ما اهل بیت شایسته این مقامیم نه متصرّفانِ متجاوز و جائر».
پس هدف نهایی آن حضرت، تشکیل حکومت اسلامی بر اساس سیره پیامبر و علی بوده است; که در پرتو آن، احکام الهی اجرا میشود و نشانه های دین آشکار و شهرها اصلاح و امنیّت پابرجا و امر به معروف و نهی از منکر انجام، و سیره و سنّت پیامبر و علی متحقّق، و در نتیجه کار امّت اصلاح میگردد.
نکته شایان توجّه این که تلاش خالصانه برای تشکیل حکومت اسلامی که منبع و منشأ تمام خیرات و برکات است و شعبه مهّم ولایت علی و آل علی(علیه السلام) هم که همان قبول حاکمیّت و پذیرش تفسیر آنان از دین است غیر از حکومت و سلطنت استبدادی و ریاست طلبی و کشورگشایی بر اساس هواهای نفسانی است که منشأ تمام مفاسد و شُرور است.
نتایج قیام حسینی
1 درهم شکستن ارکان مخوف دین سالاری ساختگی اُمَوی که امویان و یارانشان سلطه سلطنتی خود را بر آن استوار ساخته بودند و رسوا ساختن حاکمان تبهکار بنیامیّه که پیوسته در صدد اِحیای نظام جاهلی بودند.
2 بیدار کردن وجدانهای خفته : شهادت فجیع امام حسین(علیه السلام)در کربلا موجی شدید از احساس گناه در وجدان مسلمانانی که او را یاری نکردند برانگیخت.
این احساس گناه دو جنبه داشت: از یک طرف آنها را وادار میساخت که گناهی را که مرتکب شده اند با کفّاره بشویند و از طرف دیگر به کسانی که آنها را به ارتکاب چنین گناهی واداشته بودند، کینه و نفرت بورزند.
به طوری که انگیزه قیام توّابین همان کفّاره یاری نکردن امام حسین(علیه السلام)، و انتقام گرفتن از امویان بود.
مقدّر چنین بود که آتش این احساس گناه، پیوسته برافروخته ماند و انگیزه انتقام از بنیامیّه در هر فرصت به انقلاب و قیام بر ضدّ ستمگران منتهی گردد.
3 ارائه اخلاق جدید : قیام امام حسین(علیه السلام) موجب آن گردید که در جامعه، نوعی اخلاق بلند نظرانه پدید آید.