بیماری قند را بهتر بشناسیم
بیماری قند یا دیابت شیرین از بیماریهای مزمن شایع بدون واگیری است که بر اساس اعلام بنیاد امور بیماری های خاص بیش از 3 میلیون نفر در حال حاضر در ایران مبتلا به این بیماری هستند و براساس برآورد سازمان جهانی بهداشت تا 25 سال دیگر این تعداد بیش از 3 برابر خواهد شد .
دیابت بیماری پرخرجی است و عوارض حاد و مزمن بسیاری دارد که موجب ناتوانی بسیار می گردد . از عوارض مزمن آن می توان به موارد زیر اشاره کرد :
آسیب به شبکیه چشم که موجب کاهش بینایی و حتی کوری می شود ، اختلالات عصبی ، افزایش فشار خون و بیماری های قلبی - عروقی و اختلال در چربی های خون که منجر به سکته و انسداد عروق به خصوص در پاها می شود ، درگیری کلیوی که منجر به دیالیز و گاهی لزوم پیوند کلیه می شود
بیماری قند انواع مختلف دارد . دیابت نوع 1 معمولاً در بیماران جوان تر و لاغر دیده میشود و مشخصه آنها ناتوانی شدید لوزالمعده در تولید و ترشح ماده انسولین است
انسولین در سوخت و ساز مواد قندی و نشاسته ای نقش اصلی را در بدن دارد و با کمبود آن قند جذب شده از غذاها در خون مصرف نشده و میزان قند خون بالا می رود و به ناچار از راه ادرار دفع می گردد که منجر به پرنوشی و پرادراری می شود . در ضمن اختلال در ترکیب چربی های خون نیز ایجاد می شود که موجب آسیب به عروق خونی در تمام اندام های بدن می گردد . بیماران مبتلا به دیابت نوع 1 وابسته به انسولین تزریقی هستند ، چون بدن آنها هیچ انسولینی تولید نمی کند ، این افراد در هنگام بیماری و جراحی به مراقبت خاص نیاز دارند . به نظر می رسد مبتلایان به این نوع دیابت دارای استعداد ژنتیکی برای ابتلا به آن هستند و به عوامل آغازگر ( ویروس ها ، سموم و سایر عوامل محیطی )که باعث تحریک تخریب یاخته های انسولین ساز لوزالمعده می شوند ، بسیار حساس هستند
بیماران مبتلا به دیابت نوع 2 معمولاً‌مسن ترند ( بیش از 40 ساله ) سابقه خانوادگی مثبت از دیابت دارند و معمولاً چاق هستند . دیابت نوع 2 با کاهش ترشح انسولین و مقاومت محیطی نسبت به عمل آن مشخص می شود . این بیماران برخلاف مبتلایان به دیابت نوع 1 وابسته به انسولین تزریقی نیستند هر چند ممکن است به آن نیاز داشته باشند . علاوه بر این اگر بیماران به نوع 2 دیابت وزن کم کنند احتمالاً نیازی به مصرف دارو نخواهند داشت . هیچ آزمایش قطعی برای افتراق بین نوع 1 و نوع 2 دیابت وجود ندارد و فقط شرح حال بیمار در این مورد کمک کننده است . بسیاری از بیماران مبتلا به دیابت نوع 2 در ابتدا بدون علامت هستند و معمولاً دیابت آنها در جریان بررسی یک بیماری دیگر یا هنگام پژوهشهای بیماریابی کشف می شود
دیابت حاملگی نوع دیگری از بیماری قند است که در 5-2 درصد حاملگی ها رخ می دهد . با افزایش سن مادر در هنگام بارداری احتمال وقوع آن افزایش می یابد و در صورت عدم درمان موجب بزرگی جثه ، کم بودن قند خون ، کم بودن کلسیم خون و یرقان جنینی می شود . یک سوم مادرانی که در دوران بارداری به دیابت حاملگی دچار می شوند بعدها به بیماری دیابت نوع 2 مبتلا خواهند شد . انواع دیگری از دیابت ممکن است بدنبال سایر بیماریها یا مصرف داروها بوجود آیند که قبلاً تحت عنوان دیابت ثانویه خوانده می شدند
علائم بیماری دیابت نوع 2 کنترل نشده شامل پرنوشی ، پرادراری ، شب ادراری و کاهش وزن است . هر چند نیمی از آنها بدون علامت هستند و فقط شواهد آزمایشگاهی دارند
بیماران نوع 1 معمولاً با پر ادراری ،پرنوشی ، سردرد . تهوع ، استفراغ ، دل درد و تنگی نفس به پزشک مراجعه می کنند و ممکن است علائم اختلالات عمومی عصبی و کاهش هشیاری داشته باشند . آزمایشات بالینی اجباری در طی بارداری در تشخیص دیابت حاملگی بکار می رود
بیماران دیابتی در تمام طول عمر در کشمکش هستند تا سطح قند خونشان را نزدیک به طبیعی نگه دارند . با کنترل مناسب قند ، فشار و چربی های خون خطر ایجاد عوارض دراز مدت دیابت بطور چشمگیری کاهش خواهد یافت با این حال باید این مزایا را در مقابل خطر عوارض درمان و مخارج زیاد آن سنجید . در دراز مدت بهبود کنترل دیابت باعث کاهش هزینه های مربوط به عوارض مزمن آن خواهد شد هر چند در کوتاه مدت این اقدامات پر هزینه اند . جلوگیری از چاقی ، رعایت رژیم غذایی مناسب یعنی کمتر مصرف کردن مواد شیرین و پرهیز از پرخوری انجام فعالیت جسمی در پیشگیری از ابتلا به دیابت نقش اساسی دارند
معضل جهانی بیماری قند (دیابت )
بیماری قند یا دیابت شیرین یک بیماری مزمن است که به علت کمبود ارثی یا اکتسابی ترشح یک ماده تنظیم کننده داخلی بدن به نام انسولین از لوزالمعده یا به علت بی اثر بودن انسولین ترشح شده بوجود می آید و موجب عوارض بسیاری از جمله کاهش بینایی ، نارسایی کلیوی ، بیماریهای قلبی - عروقی ، اختلالات عصبی ، زخم های مقاوم در پا و قطع اندامها می شود
این بیماری به عنوان یک بیماری عمده غیرواگیر باعث هزینه شدن حدود 8 درصد از بودجه بهداشتی در کشورهای توسعه یافته است
بین سالهای 1374 تا 1404 تعداد افراد بالغ مبتلا به دیابت ( بیماری قند ) در کشورهای در حال توسعه با افزایشی 170 درصدی از 84 میلیون به 228 میلیون نفر خواهد رسید
در سال 1404 این کشورها موطن 76% مبتلایان به دیابت خواهند بود در حالی که سال 1374 فقط موطن 62% مبتلایان بوده اند . در طی مدت مشابه کشورهای مشابه توسعه یافته با افزایش 41% تعداد بیماران دیابتی از 51 به 72 میلیون نفر مواجه خواهند شد
در مجموع افزایشی 122 درصدی در تعداد مبتلایان به دیابت در سراسر جهان از 135 میلیون به 300 میلیون نفر در طی این دوره 30 ساله پیش بینی می شود . این افزایش چشمگیر به علل مختلفی از جمله رشد جمعیت ، افزایش تعداد سالمندان و نیز چاقی ، تغذیه ناسالم و زندگی بی تحرک روی می دهد که این موارد آخر ارتباط نزدیکی با شهرنشینی و صنعتی شدن جوامع دارد
این پیش بینی ها بر اساس مطالعات دقیق سازمان جهانی بهداشت انتشار یافته است . این مطالعه همچنین حاوی تخمین هایی در مورد نسبت جنسی ، نسبت شهری / روستایی و ساختار سنی مبتلایان به دیابت است . بر این اساس در سال 1374 تعداد زنان مبتلا در کل جهان بیشتر از تعداد مردان بوده است ( 73 میلون در مقابل 62 میلیون ) و این فزونی بیشتر در کشورهای توسعه یافته قابل توجه است ، در حالی که در کشورهای در حال توسعه تعداد مردان و زنان مبتلا تقریباً مساوی است
سازمان جهانی بهداشت پیش بینی می کند که در سال 1404 نسبت زن به مرد در کل جهان در مقایسه با نسبت کنونی کاهش خواهد یافت ( 159 میلیون زن در مقابل 141 میلیون مرد) در ضمن تعداد افراد شهرنشین مبتلا در کشورهای در حال توسعه افزایش قابل توجهی خواهد داشت
در صورت ادامه معیارهای فعلی ، اکثر جمعیت مبتلا به دیابت در سال 1404 در کشورهای توسعه یافته افراد مسن بالای 65 ساله هستند ، در حالی که در کشورهای در حال توسعه اکثر مبتلایان ، میانسال یعنی 45 تا 64 ساله خواهند بود و این بدان معنی است که حدود 170 میلیون نفر از افرادی که در کمتر از 30 سال آینده در کشورهای در حال توسعه بسر می برند ، در مفیدترین سالهای زندگی خود از بیماری دیابت رنج خواهند برد
این پیش بینی ها مسلماً باید باعث برنامه ریزی های بهداشتی در تمام کشورها به خصوص در کشورهای در حال توسعه شود . طبق آمارها در سال 1377 تعداد افراد مبتلا به بیماری قند ( دیابت ) در ایران 3 میلیون نفر بوده است و بر اساس پیش بینی ها این تعداد در طی 30 سال بیش از 3 برابر خواهد شد