معرفی خانواده مگس های گل (سیرفیده) و بررسی نقش انها در کنترل بیولوژیکی شته ها
حشرات بخش بزرگی ازسلسله جانوران را به خود اختصاص داده و دراغلب اکوسیستم ها یافت می شوند برخی از حشرات مضرقلمدادمی /شوندمانندحشرات ناقل بیماریها ( پشه آنوفل ، مگس تسه تسه ) ، آفتهای محصولات کشاورزی ( ملخها ، سن ها ، شته ها )و... در مقابل حشراتی هم وجود دارند که برای انسان مفید می باشند مانند حشرات گرده افشان ، زنبور عسل ، کرم ابریشم،حشرات شکارچی شته هاو...(1) . در بین حشرات راسته دوبالان ( Diptera ) با داشتن 120 هزار گونه یکی از بزرگترین راسته های حشرات را تشکیل می دهد . ساختار بدن اعضاء این راسته مانند سایر حشرات از سه قسمت سر ، سینه و شکم تشکیل یافته است . سه جفت پا و یک جفت بال به سینه اتصال دارند . بالهای عقبی تحلیل رفته و به صورت دوزائده کوچک به نام هالتر ( Halter ) دیده می شوند. این اندام در حفظ تعادل حشره در هنگام پرواز نقش دارد (2) . یکی از خانواده های متعلق به این راسته خانواده سیرفیده ( Syrphidae ) می باشد اعضائ این خانواده هنگام پرواز می توانند در جا بال بزنند و به همین دلیل در کشورهای اروپایی به Hoverfly مشهور هستند . و به خاطر علاقه زیاد به گلها و پرسه زدن در کنار آنها ، در آمریکا به این حشرات مگس های گل (Flowerfly )می گویند.این مگسها در اغلب مناطق دنیا یافت می شوند ، تاکنون حدود 1600 گونه در منطقه پالئارکتیک ، 870 گونه در منطقه نئارکتیک ، 400 گونه در استرالیا و اقیانوسیه ، 528 گونه در آفروتروپیک و بالاخره 771 گونه در اورنیتال از این خانواده شناسایی شده است (3) . طول بدن این حشرات بین 20 5 میلی متر متنوع می باشد . قسمت شکم معمولاً به رنگ سیاه و دارای نقوش زرد راه راه یا لکه ای است . سرپهن و تقریباً عرض سینه بوده و چشمهای مرکب درشت قسمت اعظم آنرا می پوشانند . این چشمها در جنس نر به هم می رسند ولی در جنس ماده جدا از هم هستند . در نامید پیشانی سه عدد چشم ساده ( Ocelli ) وجود دارد . ویژگیهایی که می توان بوسیله آن هامگس های گل رااز از سایر دوبالان متمایز نمود عبارتند از :الف ) اکثر دوبالان دارای بریستل های قوی روی سطح فوقانی سینه هستند در صورتیکه مگسهای گل فاقد آنها و دارای موهای ریزی می باشند .ب )مگسهای گل تنهادوبالانی هستندکه دارای رگبال طولی کاذب می باشندهر چنداین رگبال در گونه های کوچکتر زیاد مشخص نمی باشد . روبالها دو رگبال عرضی خارجی وجود دارد که هر دو نسبتاً نزدیک به هاشیه بال قرار دارند ، در صورتیکه دوبالان دیگر تنها دارای یک رگبال عرضی خارجی و یا فاقد آن هستند و اگر هم دارای دو رگبال عرض خارجی باشند این رگبالها بصورت بی نظمی آرایش یافته و بندرت در هاشیه بالها قرار می گیرند . ج ) سیرفیده ها دارای شاخک های سه قطعه ای با یک آریستا (Arista) در سطح پشتی قطعه سوم می باشند ولی شاخک در حشرات مشابه بیش از سه قطعه می باشد. این حشرات دارای دگردیسی کامل هستند ، تخمها سیگاری شکل و بطول تقریباً 1mm می باشند . لاروها کرمی شکل بوده و بسته به اینکه متعلق به کدام زیر خانواده باشند شکل متفاوتی دارند . داشتن یک دم در انتهای بدن که از اتصال دو لوله تنفسی بوجود آمده است ، لارو سیرفیده ها را از لارو سایر دوبالان متمایز می کند (3) . بر حسب رژیم غذایی لارو مگسهای گل به چهار گروه تقسیم می شوند : الف ) لاروهای گیاهخوار ( Phytophages ) : مانند لاروهای جنس Eumerus ب ) لاروهای پس مانده خوار ( Saprophages ) : معمولاً آبزی بوده و دارای دم طویلی هستند مانند لارو های جنس Eristulis . ج ) لاروهای قارچ خوار ( Mycophages ) : مانند لارو گونه Cheilosia hercynia که از قارچ Amanita muscaria تغذیه می کند . د ) لاروهای گوشت خوار ( Zoophages ) : این لاروها معمولاً از شته ها تغذیه می کنند و هر لارو می تواند روزانه 200 شته را بخورد و در نتیجه نقش مؤثری در کنترل جمعیت شته ها دارند . این لاروها در ساعات گرم روز غیرفعال می شوند و در قسمتهای پایینی گیاه به استراحت می پردازند ولی هنگام صبح و غروب فعال شده و به کلنی شته ها نزدیک می شوند . طریقه شکار هم به این صورت است که بخش عقبی بدن خود را به گیاه می چسبانند و با حرکت دادن سر بدنبال شکار می گردند . لاروهای گوشتخوار اشکال ظاهری متفاوتی دارند که بستگی به محل زندگی و تغذیه شان دارد برای مثال لارو Epistrophe که شته های روی برگ های پهن را می خورد در قسمت پشتی شکمی پهن شده است و برنگ سبز می باشد در حالیکه برخی Eupeodes ها که از شته های درخت کاج که دارای برگهای سوزنی است تغذیه می کند بدنی استوانه ای شکل همراه با اپیراکل های زیاد دارد . لاروبرخی‌ازگونه‌هاهمانند Platyeheirus peltatas , Platycheiras manicatus , از گونه های مختلف شته ها در حالیکه گونه Platycheirus fulviventris تنها از شته های Hyalopterus prani ( نوعی شته گیاهان تک لپه ای مناطق مرطوب ) استفاده می کند (Rotheray and pobson , 1987) . رژیم غذایی حشره بالغ : رژیم غذایی حشره بالغ با رژیم لارو تفاوت بسیار دارد . حشره بالغ مواد قندی را از شهد و پروتئین را از گرده گلها تأمین می کند و در حین این عمل به گرده افشانی گلها می پردازد سیرفیده ها گرده افشانهای توانایی هستند به طوری که در شرایط نامساعد محیطی که سایر حشرات گرده افشان مانند بال غشائیان قادر به ادامه فعالیت نیستند ، می توانند عمل گرده افشانی را انجام دهند . شهد تنها از کربوهیدارت ساخته شده است و گروه بزرگی از حشرات از شهد به عنوان منبع انرژی استفاده می کنند . تولید شهد برای گیاه بسیار ارزانتر و آسانتر از تولید گرده می باشد چون گرده از نیتروژن و فسفر ساخته می شود که اغلب این عناصر به مقدار محدودی در دسترس گیاه هستند . گرده به علت داشتن پروتئین ، چربی ، نشاسته ، شکر و فسفات به عنوان یک منبع غذایی بسیار مغذی برای سیرفیده ها محسوب می شود (4) .وقتی مگسهای گل تازه از پوپادیوم خارج شده باشند برای تکمیل ارگانهای تولید مثلی فقط از گرده گلها تغذیه می کنند ، اما بعد از رسیدن به سن بلوغ افراد نر نسبت به موارد نیتروژنی و فسفاته به انرژی بیشتری نیاز دارند بهمین دلیل شهد بیشتری می خورند ولی افراد ماده برای تأمین موارد لازم برای تخمها رژیم گرده خواری را ادامه می دهند . برای اثبات این موضوع درنیوزلند گروهی ازمحققان با مقایسه مواد موجود در داخل دستگاه گوارش سیرفیده ماده باردار با غیرباردارمشاهده کردند که مقدار گرده موجود در دستگاه گوارش ماده باردارچندین برابراین مقداربرای ماده غیر باردار می باشد (4) . جالب توجه است که گرده دارای پوسته خیلی سخت و غیرقابل هضمی به نام «اگزین»می باشد که اکثر حشرات عاجز از هضم این پوسته هستند و بنابراین گرده را بصورت کامل دفع می کنند اما در دستگاه گوارش سیرفیده ها مایع شیرینی وجود دارد که از خوردن شهد گلها حاصل می شود و دانه های گرده در داخل این مایع شیرین شروع به جوانه زدن می کنند و در نتیجه اگزین سخت پاره می شود (4) .نقش مگس های گل درکنترل بیولوژیکی شته هاوعلفهای هرز: امروزه نقش و اهمیت کنترل بیولوژیک در امر کشاورزی باعث جلب توجه اکثر محققان به گونه های شکارچی از آن جمله سیرفیده گردیده است .