تحقیق مقاله اجماع

تاریخچه اجماع

اجماع یعنی نظر جمعی. معمولاً هنگامی که در مورد مطلبی، گروهی مشورت می‌کنند و به اتفاق آراء یک مطلب را تصویب می‌کنند، می‌گویند در مورد آن مطلب اجماع دارند.

یکى از منابع فقه «اجماع‏» است. در علم اصول درباره حجیت اجماع و ادله آن و بالتبع طریق بهره‏بردارى از آن بحث مى‏شود.

یکى از مباحث مربوط به اجماع این است که چه دلیلى بر حجیت آن هست؟ اهل تسنن مدعى هستند که پیغمبر اکرم فرموده است: لا تجتمع امتى على خطاء یعنى همه امت من بر یک امر باطل اتفاق نظر پیدا نخواهند کرد. پس اگر همه امت در یک مساله اتفاق نظر پیدا کردند معلوم مى‏شود مطلب درست است.

طبق این حدیث ، همه امت مجموعا در حکم شخص پیغمبرند و معصوم از خطا مى‏باشند، قول همه امت به منزله قول پیغمبر است، همه امت مجموعا هنگام وحدت نظر معصومند.

بنا بر نظر اهل تسنن ، نظر به اینکه مجموع امت معصومند، پس در هر زمان چنین توافق نظر حاصل شود مثل این است که وحى الهى بر پیغمبر اکرم نازل شده باشد.

ولى شیعه اولا چنین حدیث را از رسول اکرم مسلم نمى‏شمارد. ثانیا مى‏گوید: راست است که محال است همه امت بر ضلالت و گمراهى وحدت پیدا کنند، اما این بدان جهت است که همواره یک فرد معصوم در میان امت هست. اینکه مجموع امت از خطا معصوم است از آن جهت است که یکى از افراد امت معصوم است، نه از آن جهت که از مجموع « نامعصوم‏ها» یک « معصوم‏» تشکیل مى‏شود. ثالثا عادتا هم شاید ممکن نباشد که همه امت بالاتفاق در اشتباه باشند، ولى آنچه به نام اجماع در کتب فقه یا کلام نام برده مى‏شود اجماع امت نیست، اجماع گروه است، منتها گروه اهل حل و عقد، یعنى علماء امت. تازه اتفاق همه علماء امت نیست، علماء یک فرقه امت است.

این است که شیعه براى اجماع، اصالت - آنچنان که اهل تسنن قائلند - قائل نیست. شیعه براى اجماع آن اندازه حجیت قائل است که کاشف از سنت باشد.

به عقیده شیعه هرگاه در مساله‏اى فرضا هیچ دلیلى نداشته باشیم اما بدانیم که عموم یا گروه زیادى از صحابه پیغمبر یا صحابه ائمه که جز به دستور عمل نمى‏کرده‏اند، به گونه‏اى خاص عمل مى‏کرده‏اند، کشف مى‏کنیم که در اینجا دستورى بوده است و به ما نرسیده است.

اجماع محصل و اجماع منقول

اجماع - چه به گونه‏اى که اهل تسنن پذیرفته‏اند و چه به گونه‏اى که شیعه بدان اعتقاد دارد - بر دو قسم است: یا محصل است‏یا منقول. اجماع محصل یعنى اجماعى که خود مجتهد در اثر تفحص در تاریخ و آراء و عقاید صحابه رسول خدا یا صحابه ائمه یا مردم نزدیک به عصر ائمه، مستقیما به دست آورده است.

اجماع منقول یعنى اجماعى که خود مجتهد مستقیما اطلاعى از آن ندارد، بلکه دیگران نقل کرده‏اند که این مسئله اجماعى است. اجماع محصل البته حجت است، ولى اجماع منقول اگر از نقلى که شده است‏یقین حاصل نشود قابل اعتماد نیست. علیهذا اجماع منقول به خبر واحد حجت نیست، هر چند سنت منقول به خبر واحد حجت است. به نقل از سایت الشیعه

درس ششم اجماع و عقل

اجماع

یکى از منابع فقه (( اجماع )) است  . در علم اصول درباره حجیت  اجماع و ادله آن و بالتبع طریق بهره بردارى از آن بحث  مى شود .

یکى از مباحث  مربوط به اجماع این است  که چه دلیلى بر حجیت  آن هست  ؟ اهل تسنن مدعى هستند که پیغمبر اکرم فرموده است  :  لا تجتمع امتى على خطاء  یعنى همه امت  من بر یک  امر باطل اتفاق نظر پیدا کردند معلوم مى شود مطلب  درست  است  .طبق این حدیث  , همه امت  مجموعا در حکم شخص پیغمبرند و معصوم از خطا مى باشند , قول همه امت  به منزله قول پیغمبر است  , همه امت  مجموعا هنگام وحدت  نظر معصومند .

بنابر نظر اهل تسنن , نظر به اینکه مجموع امت  معصومند , پس در هر زمان چنین توافق نظرى حاصل شود مثل این است  که وحى الهى بر پیغمبر اکرم نازل شده باشد .

ولى شیعه اولا چنین حدیثى را از رسول اکرم مسلم نمى شمارد . ثانیا مى گو : راست  است  که محال است  همه امت  بر ضلالت  و گمراهى وحدت  پیدا کنند , اما این بدان جهت  است  که همواره یک  فرد معصوم در میان امت  هست  . اینکه مجموع امت  از خطا معصوم است  از آن جهت  است  که یکى از افراد امت  معصوم است  , نه از آن جهت  که از مجموع (( نا معصوم ها )) یک  (( معصوم )) تشکیل مى شود . ثالثا عادتا هم شاید ممکن نباشد که همه امت بالاتفاق در اشتباه باشند , ولى آنچه به نام اجماع در کتب  فقه یا کلام نام برده مى شود اجماع امت  نیست  , اجماع گروه است  , منتها گروه اهل حل و عقد , یعنى علماء امت  . تازه اتفاق همه علماء امت  نیست  , علماء یک فرقه امت  است  .

این است  که شیعه براى اجماع , اصالت  آنچنانکه اهل تسنن قائلند قائل نیست  . شیعه براى اجماع آن اندازه حجیت  قائل است  که کاشف  از سنت باشد .

به عقیده شیعه هرگاه در مساله اى فرضا هیچ دلیلى نداشته باشیم اما بدانیم که عموم یا گروه زیادى از صحابه پیغمبر یا صحابه ائمه که جز به دستور عمل نمى کرده اند , به گونه اى خاص عمل مى کرده اند , کشف  مى کنیم در اینجا دستورى بوده است  و به ما نرسیده است  .

اجماع محصل و اجماع منقول

اجماع - چه به گونه اى که اهل تسنن پذیرفته اند و چه به گونه اى که شیعه بدان اعتقاد دارد - بر دو قسم است  : یا محصل است  یا منقول . اجماع محصل یعنى اجماعى که خود مجتهد در اثر تفحص در تاریخ و آراء و عقاید . صحابه رسول خدا یا صحابه ائمه یا مردم نزدیک  به عصر ائمه , مستقیما به دست  آورده است  .

اجماع منقول یعنى اجماعى که خود مجتهد مستقیما اطلاعى از آن ندارد , بلکه دیگران نقل کرده اند که این مساله اجماعى است  . اجماع محصل البته حجت  است  , ولى اجماع منقول اگر از نقلى که شده است  یقین حاصل نشود قابل اعتماد نیست  . علیهذا اجماع منقول به خبر واحد حجت  نیست  , هر چند سنت  منقول به خبر حجت  است  .