تحقیق مقاله کشتار جمعی

کشتار جمعی

به گفته زیگمونت باومن،((کشتار جمعی به عنوان یک عملکرد پیچیده و هدفمند ، می تواند انگاره ای از عقلانیت دیوانسالار جدید را به نمایش گذارد)). برای بسیاری کسان ، بحث درباره رستورانهای غذای سریع و کشتار جمعی یهودیان در زمینه ای واحد ، شنیع می نماید . با این همه ، در تفکر جامعه شناسی راجع به عقلانیت نوین ، می توان از دیوانسالاری به کشتار جمعی و سپس به رستوران غذای سریع رسید . اصولاً عقلانیت وبر را به گونه سودمند و معنی دار می توان در هر یک از این سه مورد به کار بست .

 دست اندرکاران کشتار جمعی از دیوانسالاری به عنوان یک ابزار عمده استفاده کردند . شرایطی که این کشتار را امکان پذیر ساخت ، به ویژه همان نظام عقلانی صوری ، امروزه نیز همچنان وجود دارد . در واقع ، فراگرد مک دونالیزه شدن بر این دلالت دارد که نظام های عقلانی صوری نه تنها پا برجای اند ، بلکه پیوسته گسترده تر می شوند . به نظر باومن ، در شرایط مقتضی و در صورت امکان ، جهان نوین آمادگی پذیرش نکبتی حتی شدیدتر از کشتار جمعی یهودیان را دارد .  باومن به جای آنکه مانند بیشتر افراد دیگر کشتار جمعی را یک رویداد نابهنجار بداند ، آن را از بسیاری جهات جنبه(بهنجار)یاز جهان نوین و عقلانی ما انگارد :

حقیقت این است که هریک از عناصر کشتار جمعی و همه آن چیزهایی که این کشتار را امکان پذیر ساختند ، بهنجار بودند ، البته نه به معنای آشنای آن ، بلکه از این جهت که با هر چیزی که از تمدن مان می دانیم ، از روح هدایت کننده و اولویتهای ان گرفته تا برداشت درونذاتی آن از جهان ، سازگاری دارد.                                                

بدین سان ، به نظر باومن ، کشتار جمعی فرآورده نوگرایی بود ، و بر خلاف آن چیزی که بیشتر مردم در نظر می گیرند ، نتیجه از هم کسیختگی نوگرایی نبود . به تعبیر وبری ، میان کشتار جمعی و نوگرایی یک ((قرابت ترجیحی)) وجود دارد . برای مثال کشتار جمعی یهودیان مستلزم کاربرد اصول بنیادی صنعتگرایی به معنای عام و نظام کارخانه ای به معنای خاص ، در جهت نابودی انسانها بود:

 اردوگاه آشویتس بسط معمولی نظام نوین کارخانه ای بود . مواد خام این کارخانه انسانها بودند و به جای تولید کالا مرگ تولید می کردند و تولید روزانه واحدهای آن را نمودارهای سازمانی مدیریت به دقت مشخص کرده بودند . دودکش های این اردوگاه نماد نظام نوین کارخانه ای بودند و دود زننده ناشی از گوشت سوخته انسانها را بیرون می دادند . شبکه راه آهن به خوبی سازمان یافته اروپایی نوین نوع تازه ای از مواد خام را به این کارخانه می رساند . این شبکه با انسانها به همان شیوه ای عمل کرد که با کالاهای دیگر عمل نموده بود ... مهندسان کوره های آدم سوزی را طریحی کردند . مدیران نظامی دیوانسالاری را که با جدیت و کارآیی کار می کرد طراحی نمودند ... انچه که ما در اینجا دیدیم ، چیزی نبود جز طرح عظیمی از مهندسی اجتماعی.

انچه را که نازیها توانستند انجام دهند ، به هم پیوستن دستاوردهای عقلانی صنعت و دیوانسالاری عقلانی بود و در مرحله بعد ازهر دو این عوامل در جهت هدف نابود سازی انسانها سود جستند . نوگرایی که در این نظام های عقلانی تجسم می یابد ، شرط کافی برای کشتار جمعی نبود ، ولی شرط آشکارا ضروری آن به حساب می آمد . بدون نوگرایی و عقلانیت ،((این کشتار جمعی تصور ناپذیر بود))

دیوانسالاری نازی کاری بیشتر از پیاده کردن کشتار را انجام داد و به معنای واقعی آن را خلق کرد . وظیفه (خلاص شدن از شر یهودیان ) ، به گفته هیتلر ، به عهده دیوانسالاران آلمانی گذاشته شد و آنها طی حل تدریجی و روزمره مسائل ، سرانجام ، نابودی یهودیان را بهترین وسیله برای تحقق هدف تعریف شده از سوی هیتلر و دستیارانش تشخیص دادند . برای همین ، باومن می گوید که این کشتار جمعی نتیجه نامعقولی یا بربریت ما قبل نوین نبود ، بلکه فرآورده دیوانسالاری نوین و عقلانی بود . آنهایی که این کشتار جمعی را ایجاد و اداره کردند ، دیوانگان عقل باخته نبودند ، بلکه آدمهای بسیار معقول و دیوانسالاران کاملاً بهنجاری بودند . کوششهایی که پیش از این انجام گرفته بودند ، مانند یهودآزاری عاطفی و نامعقول ، نمی توانستند یک چنین نابود سازی انبوه را به انجام رسانند. یک چنین نابود سازی عظیم ، به عملکردی بسیار عقلانی و دیوانسالارانه نیاز داشت .

  طغیان های نامعقولی چون یهودآزاری ممکن بود چند آدم را بکشد ، اما هرگز نمی توانست در چنین حجمی یک چنین نابودی را انجام دهد . به گفته باومن ،((خشم و هیجان زدگی وسیله بسیار ابتدایی و ناکارآمدی برای نابودسازی انبوه است . این وسیله پیش از انجام گرفتن کار ، معمولاً فروکش می کند .)). بر خلاف آن ، قوم کشی نوین به همان سان که نازیها انجام داده بودند ف یک هدف به ظاهر عقلانی داشت که همان آفرینش جامعه ای ((بهتر)) بود (با کمال تأسف ،یک جامعه بهتر برای نازیها جامعه ای بود که یهودیان ((خبیث)) د آن حظور نداشته باشند). نازیها و دیوانسالاران شان تصمیم گرفته بودند که به شیوه ای روشمندانه و خونسردانه به این هدف دست یابند . بر خلاف بیشتر صاحبنظران ، باومن دیوانسالاری را ابزار خنثایی نمی انگارد که بتوان آن را در هر جهتی به کا انداخت . او دیوانسالاری را بیشتر((مانند یک ابزار جهت دار)) در نظر می گیرد  . هر چند که از این ابزار می توان در هر دو جهت سنگدلانه و انسانی استفاده کرد ، اما بیشتر به درد کارهای غیر انسانی می خورد . دیوانسالاری ((چنان برنامه ریزی شده که بازده بهینه ای به دست دهد ، به گونه ای که میان هدف انسانی و غیر انسانی فرقی نگذارد)). با توجه به ویژگیهای بنیادی دیوانسالاری ، این نهاد به طبع پیوسته باید وظیفه ای غیر انسانی را دنبال کند . دیوانسالاریها علاوه بر عملیات معمولی شان ، کاستی های شناخته شده ای نیز دارند و همین کاستی ها به کشتار جمعی شدت بیشتری می بخشیدند. برای مثال ، وسیله در دیوانسالاریها تبدیل به هدف نمی شود و در این مورد ، کشتن تبدیل به هدف شده بود . البته دیوانسالاری و کارکنانش نمی توانستندسر خود این کشتار را انجام دهند ، بلکه این کار نه عوامل دیگری نیز نیاز داشت یکی از این عوامل ، نظارت دستگاه دولت بر بقیه جامعه و انحصار وسایل خشونت به دست دولت بود . به سخن دیگر ، در آلمان نازی هیچ قدرت دیگری در مقابل دولت وجود نداشت . و البته دولت از سوی آدولف هیتلر نظارت می شد ، که این توانایی را داشت که دولت را به اختیار خود بگرداند .

عامل دیگراین بود که نوعی ضد یهودیگری آشکارا نوین و عقلانی در کار بود که بر اثر آن ، یهودیان از بقیه افراد جامعه به طور منظم نگهداشته می شدند و انها را طوری نشان می دادند که گویی نمی گذارند آلمان به جامعه ((بهتر))ی تبدیل شود . آلمانی ها برای دستیابی به این هدف ، ناچار به نابودی کسانی بودند که سر راه تحقق یک جامعه بهتر ایستاده بودند . علم آلمانی 0 که خود بسیار عقلانی شده بود) برای کمک به امر شناساندن یهودیان به عنوان آفت به کار رفته بود . پس از آنکه یهودیان به صورت آفت و سد تحقق جامعه بهتر معرفی شده بودند ، تنها راه حلی که می شد در پیش گرفت ، از میان برداشتن آنها بود . و همین که تصمیم گرفته شد که یهودیان باید از بین بروند ، تنها مسأله مهم در برابر دیوانسالاران پیدا کردن مؤثر ترین شیوه برای تحقق این هدف بود .

 عامل دیگری که در این قضیه مطرح است ، این است که در ساختارهای نوینی چون دیوانسالاریها جایی برای ملاحظات اخلاقی نیست . این قضیه که آیا نابودی یهودیان کار درست یا نادرستی است ، مطرح نبود . نبود یک چنین نگرانیهای اخلاقی دلیل دیگری است بر این کشتار جمعی یهودیان پدیده نوینی بود . این کشتار جمعی همه ویژگیهای ((مک دونالیزه شدن)) را داشت . در این کشتار بی گمان بر کارآیی تأکید شده بود . برای مثال ، مشخص شده بود که گاز برای کشتن شمار فراوانی از مردم ، روش و وسیله ای بسیار کارآمد تر از گلوله است .

 این کشتار جمعی خاصیت پیش بینی پذیری یک خط تولید را داشت ، زیرا صفوف طولانی قطارها وارد اردوگاههای مرگ می شدند ، صفهای طولانی آدمها روانه اتاق های گاز می شدند و انبوهی از اجساد آدمها ((تولید)) می شد که در پایان این خط تولید می بایست دور ریخته شود . این جریان محاسبه پذیر نیز بود ، به این معنا که بر عواملی کمی مانند تعداد آدمهایی که می بایست در مدت هر چند کوتاه تر کشته شودند ، تأکید می شد . تنها معیار معنی دار برای تحقق هدفهای مدیران راه آهن ، وزن بار مورد حمل در کیلومتر بود ، آنها کاری به این قضیه ندارند که بارشان آدم است یا گوسفند و یا سیم خاردار ، انها تنها با بار کار دارند و این به معنای پدیده ای است که تنها از اندازه گیری ها ساخته شده و از کیفیت بی بهره است . برای بیشتر دیوانسالاران حتی مقوله ای همچون بار نیزکیفیت دست و پاگیری است . آنها تنها با پیامدهای مالی کنشهای شان کار دارند . هدف آنها پول است .

وقتی یهودیان را در صفوف طولانی روانه اتاق گاز می کردند ، بی گمان توجهی به کیفیت زندگی و یا حتی کیفیت مرگ نمی شد . کشتار جمعی یهودیان از جهت کمی ، شدید ترین انهدام جمعی بود : مانند هر چیز دیگری که به شیوه نوین انجام می گیرد ، یعنی به صورت عقلانی ، برنامه ریزی شده ، مبتنی بر اطلاع علمی ، با مدیریت کارامد و هماهنگ ، کشتار جمعی یهودیان همه معادلهای ماقبل نوین خود را پشت سر گذاشت و مایه سرافکندگی آنها شد و در مقایسه با خود ، آنها را ابتدایی ، اسرافکارانه و غیر کارآمد جلوه داد . این کشتار مانند هر چیز دیگر در جهان نوین ما ، دستاوردی از هر جهت درجه یک بود... و بر فراز همه رویدادهای قوم کشی پیشین قرار می گیرد.

سراجام باید گفت که این کشتار جمعی از تکنولوژیهای غیر انسانی مانند قواعد و مقررات اردوگاهها و عملکرد خط تولیدی کوره ها ، برای نظارت بر ساکنان اردوگاه و هم نگهبانان سود جست . البته ، آن ویژگی مک دونالزه شدن که بهتر از هر ویژگی دیگری به این کشتار جمعی می خورد ، نامعقولی عقلانیت ، به ویژه انسان زدایی است . در اینجا باومن از مفهوم فاصله گیری استفاده می کند تا این نکته را یاد آور شود که قربانیان را می توان انسان زدایی کرد ، زیرا دیوانسالارانی که درباره این قربانیان تصمیم می گیرند ، هیچ گونه تماس شخصی با آنها ندارند . وانگهی ، قربانیان چیزهایی اند که باید انتقال شان داد و از شرشان خلاص شد ؛ آنها شماره هایی در دفاتراند و انسان به شمار نمی آیند . روی هم رفته ، ((دستگاه دیوانسالاری آلمانیدر خدمت هدفی به کار رفته بود که به خاطر نامعقول بودن آن درک ناپزیر است))

 جالب ترین نکته ای که باومن مطرح کرد ، این است که آن نظام عقلانی که نازیها به کار برده بودند ، یهودیان قربانی را نیز آلوده کرده بود . کوی یهودیان اردوگاه به عامل ((بسط ماشین آدم کشینازیها تبدیل شده بود))   بدین سان که ، رهبران اجتماعهای لعنت شده یهودی بیشتر کارهای دیوانسالارانه و اولیه ای که عملیات آدم کشی نیاز داشت ، مانند ثبت و بایگانی قربانیان ، فعالیتهای تولیدی و توزیعی مورد نیاز برای زنده نگه داشتن قربانیان تا زمان آمده شدن اتاقهای گاز برای پذیرش آنها انجام می دادند . مراقبت از جمعیت اسیران را بر عهده می گرفتند تا وظایف حفظ و نظم قانون منابع و قوای اسیرکنندگان را هدر ندهد ، با تعیین کردن تعداد قربانیان در مراحل بعدی راه فراگرد نابودی را هموار می ساختند ، قربانیان انتخاب شده را به محلهای مخصوص انتقال می دادند تا بتوان آنها را با کمترین هیاهو از آنجا جمع کرد و منابع مالی مورد نیاز برای آخرین سفر را فراهم می گردند

 (این امر شباهت به این قضیه دارد که در جهان مک دونالیزه ، مشتریان کارکنان بی مواجب می شدند ، سالادشان را خودشان درست می کنند ، نظافت بر عهده خودشان است و سایر اینها) در یک ((قوم کشی معمولی))، قاتلان و مقتولان از هم جدایند . قاتلان درصدد طرح نقشه وحشتناکی برای قربانیان شان برمی آیند ، با این نتیجه که امکان مقاومت قربانیان احتمالی وجود دارد . اما وقتی که قربانیان به بخشی از ((نظام)) ساخته شده کشتارگران تبدیل می شوند ، چنین مقاومت بسیار بعید است . یهودیانی که با نازیها همکاری می کردند ، نیز عملشان عقلانی بود