آبزیان
آبزیان به جاندارانی گفته می شود که در آبهای سطح زمین زندگی می کنند. یکی از انواع آبزیان ماهی می باشد.
ماهی
یک مهرهدار خونسرد و آبششدار است که در آب زندگی میکند. ماهیها (با بیش از 27315 گونه) یک گروه نزدیکنیا (پارافیلتیک Paraphyletic) هستند و به سه گروه ماهیهای استخوانی (استیکتیس Osteichthyes)، با (22000 گونه)، ماهیهای غضروفی (کندریکتیس Chondrichthyes با بیش از 800 گونه) و گروههای مختلف ماهیهای بدون آرواره (75 گونه) از جمله ماهیهای مکنده و دهانگِرد (hagfish) تقسیم میشوند. ماهیها در اندازههای مختلف به چشم میخورند و طول آنها از 45 فوت مثل کوسه نهنگی تا 8 میلی متر مثل گوبی کوتوله (dwarf goby) متغییر میباشد. جانوران آبزی دیگر همانند عروس دریایی و ماهی مرکب ماهیهای حقیقی نیستند.
برای نمونه برخی از ماهیان چون صخرههای ناهنجار و برخی مانند کرمهای لولنده هستند. بعضی تخت و مسطح چون کلوچه آردی و پارهای مانند توپ هستند. ماهیان همه گونه رنگی دارند. یعنی همه رنگهای رنگین کمان. بسیاری از ماهیان رنگهای روشن همچون رنگهای درخشان و روشن پرندگان. سرخ تند زرد آبی و ارغوانی و صدها نمونه و گونه رنگ زیبا و دلربا و طرحهای راه راه و خطوط شبیه توری یا نقطه چین دارند.
کوچکترین ماهی پیگمی گابی فیلیپینی است که کمتر از 13 میلیمتر در کمال رشد طول دارد. بزرگترین ماهی شارک وال میباشد که در رشد کامل 18 متر طول و 14 تن وزن دارد. این ماهی جانوران کوچک دریایی و گیاهان را میخورد و به طور کلی بی آزارتر از ماهیان دیگر نسبت به انسان است. خطرناکترین ماهی تنها چند کیلوگرم وزن دارد. سنگ ماهی که برآمدگی زهرداری دارد که میتواند با زهرش آدمی را در چند دقیقه بکشد. ماهیها تقریباٌ در همه آبها زندگی میکنند: در آبهای در نقطه یخ زدن قطب شمال و در رودها و جویبارهای بخارآلود جنگلهای استوایی و در جویبارهای خروشان کوهستانها و در آبهای رودهای آرام زیرزمینی. برخی از ماهیان سفرها و مهاجرتهایی سرتاسری اقیانوسی میکنند. ماهیان دیگر بیشتر زندگی خود را درون شنها و کف اقیانوسها میگذرانند. بیشتر ماهیان هرگز اب را ترک نمیگویند. اما برخی از ماهیان ممکن است ماهها در بستر خشک رودخانه زنده بمانند.
یک نوع ماهی به نام آناباس در سواحل فیلیپین، مالزی و مشرق هند وجود دارد که پس از این که بر اثر طغیان آب از آب دریا بدور و در برکهای خشک شد از میان گل و لای خزان خزان همچون خزندگان راه میروند تا خود را به دریا برساند. ماهیان برای آدمی اهیمت بسیار دارند، خوراک میلیونها نفر از مردم از ماهی فراهم میشود عدهای برای تفریح به شکار ماهی میروند و بسیاری آنها را همچون جانوران دست آموز در آکواریوم و غیره نگه میدارند. ماهیان در تعادل طبیعت نقش مهمی دارند. ماهیان گیاهان و جانوران آبزی را میخورند و باز خوراک گیاهان و جانوران میگردند و ماهیان تعادل مجموع کلی گیاهان و جانوران کرده زمین برقرار میسازند.
همه ماهیان مهره دار و دارای آلت تنفسی مخصوصی برای دم و بازدم در آب و خونسرد هستند. ماهیان نمیتوانند حرارت بدن خود را با حرارت محیط اطراف خود میزان کنند. بعلاوه تقریباٌ همه ماهیان بالهها و پرههایی دارند که در شنا کردن به کار میروند. جانوران آبی دیگر مانند دلفینها و والها شبیه ماهی به نظر میرسند گرچه مهره دار و باله دار میباشند ولی بر خلاف ماهیان بچه زا هستند و بچههای خود را شیر میدهند به علاوه بر خلاف ماهیان با شش دم و بازدم میکنند همچنین خونگرمند.
نخستین ماهی ها
در 500 میلیون سال پیش بر زمین پدید آمدند. ماهیان نخستین جانوران مهره داران گیتی بودند بیشتر دانشمندان عقیده دارند که این ماهیان نخستین اجداد همه جانوران مهره دار بوده اند. ماهیان برای آدمی سودهای فراوانی داشتهاند خوراک عمده بسیاری از مردمان است. از جمله ژاپن و نروژ را تشکیل میدهد.در کشورهای دیگر مردم ماهی را ضمن خوراکهای دیگر میخورند.
بومشناسی ماهی
ماهیها را میتوان تقریباً در همه نوع آب، چه شیرین چه شور، چه کم عمق درست زیر سطح آب و چه با عمق هزاران متر یافت. ولیکن دریاچههای بسیار شور همانند دریاچه گریت سالت Great salt lake واقع در ایالت یوتای امریکا زیستگاه خوبی برای زندگی ماهیها نیست. بعضی از گونههای ماهی فقط جهت نگهداری و نمایش در اکواریوم پرورش داده میشوند. ماهیها بهعنوان یک منبع مهم مواد غذایی بشمار میآیند. دیگر جانوران آبزی نظیر نرم تنان و سخت پوستان که معمولاً ماهی صدف نامیده میشوند.) اغلب زمانی بهعنوان ماهی در نظر گرفته میشوند که بهعنوان غذا مورد استفاد قرار گیرند. گرفتن ماهی بهعنوان غذا و یا به منظور ورزش، ماهی گیری نامیده میشود. برداشت سالانه از تمام حوزههای ماهیگیری جهان در حدود 100 میلیون تن میباشد.
صید بی رویه ماهی نسل گونههای مختلف ماهی را به خطر انداخته است. گزارشی که در 15 میسال 2003 در مجله Nature منتشر شده، حاکی از این بود که صید بی رویه سازمان یافته گونههای مختلف ماهی در اقیانوسهای بزرگ به حدی زیاد بوده است که تنها کمتر از 10 در صد از تعداد ماهیهایی که در سال 1950 وجود داشتند، باقی مانده اند. بویژه کوسه ها، ماهیهای روغن (کاد مُرُو)ی اقیانوس اطلس و ماهیهای ساردین اقیانوس آرام در خطر میباشند. نویسندگان بر کاهش، جدی، سریع و فوری صید ماهی و محافظت از زیستگاههای اقیانوسی در سرتاسر جهان توصیه اکید دارند.
چگونگی حرکت ماهی ها
ماهی بهوسیله حرکت دادن قسمت عقبی بدن خود به سمت جلو حرکت میکند. ماهیچههای که دو طرف ستون فقرات (اسخوانهای پشتی) او را پوشاندهاند حرکت دم او را کنترل میکنند ماهی ابتدا این ماهیچه را به یک طرف میکشاند و بعد به طرف دیگر و همزمان دم خود را از یک طرف به طرف دیگر حرکت میدهد و به این ترتیب به جلو حرکت میکند ماهیها برای حرکت به سمتهای راست و چپ و همچنین بالا و پایین از بالههای خود استفاده میکنند.
حال به معرفی ماهی قزل آلا و دلفین می پردازیم :
ماهی قزلآلا که از نوع ماهیهای سردآبی است دارای بدنی فشرده و داری باله دمی بزرگتر از ماهی آزاد است. ساقه دمی آن مرتفع ، سر کند و قسمت خارجی باله دمی تقریبا صاف است. تعداد فلس بین باله چربی و خط جانبی ۱۹ - ۱۴ عدد و بطور متوسط حدود ۱۶ عدد میباشد. تعداد خارهای اولین کمان آبشش بین ۵ - ۲ عدد است که به شکل شمشیر بوده و در پایین به شکل دکمه درآمدهاند. حداکثر طول بدن ماهی قزل آلا ۱۴۰ سانتیمتر و وزن آن تقریبا به ۵ کیلوگرم میرسد.
نحوه زندگی
ماهیان قزل آلا به هنگام ورود به رودخانه جهت جفتگیری و تخم ریزی لباس عروسی زیبایی به تن میکنند. تخم ریزی آنها بین ماههای بهمن و اسفند است. تعداد تخمها حدود ۱۰ هزار عدد است که تقریبا برای هر کیلوگرم و وزن بدن ماهی ماده ۱۵۰۰ عدد تخم برآورد میشود. بیشتر ماهیان بالغ نر و ماده بعد از تخم ریزی زنده مانده و در سال بعد برای تخم ریزی مجددا وارد آب رودخانه میشوند.
لارو این ماهی بوسیله نوارهای تیره رنگ با نقطههای قرمز زیاد مشخص میشوند. بچه ماهیان ۵ – ۱ سال در آب شیرین زندگی میکنند که در شمال اروپا این مدت به ۵ سال میرسد. هنگامی که طول آنها به ۲۵ - ۱۵ سانتیمتر رسید وارد آب شده و بیشتر در ساحل دریا بسر میبرند.
قزل آلا رنگین کمان
این ماهی دارای یک نوار پهن به صورت رنگین کمان در هر طرف بدن است. دوره تخم ریزی از ماههای آخر زمستان تا اواخر بهار و تعداد تخمها بین ۵ - ۱ هزار عدد است. امروزه ماهی قزل آلای رنگین کمان به صورت ماهی شماره یک اکثر کارگاههای تکثیر و پرورش ماهیان سرد آبی در بیشتر نقاط جهان درآمدهاست.
از خصوصیاتی که این ماهی را مورد توجه قرار داده، سازش آن با شرایط پرورش متراکم است. از طرف دیگر این ماهی در انتخاب غذا زیاد سختگیر نیست و از سرعت رشد خوبی نیز برخوردار است.
دلفین
دلفین پستاندار دریایی از رده آببازان میباشد. خانواده دلفین با ۱۷ جنس و ۳۵ گونه بزرگترین خانواده زیر راسته نهنگهای دندان دار محسوب میشود.اعضای این خانواده در تمام آبهای آزاد جهان و همچنین بعضی رودخانههای در امتداد آب شیرین انتشار دارند.این خانواده از دوره آئوسن ظاهر شده اند. پوست بدن دلفینها معمولاً صاف و برهنه است. ممکن است در سر و تنه تعدادی از آنها مو وجود داشته باشد. از گوشهای خارجی فقط سوراخ کوچکی نمایان است و سوراخ بینی که یک یا دو عدد میباشند در بالا و عقب سر قرار گرفتهاند تا عمل تنفس در سطح آب را سهولت بخشند این سوراخها بهوسیله پردهای خود به خود بسته میشوند. تعداد دندانها زیاد و در بعضی گونهها به ۲۶۰ عدد میرسد و عمدتاً از ماهیها و سرپایان و حتی دلفینهای کوچکتر تغذیه میکنند. طول آنها از ۲/۱ الی ۹/۳ متر و وزنشان از ۲۳ تا ۱۳۶ کیلوگرم متفاوت گزارش شده است.