ابهر
ابهر یکی از شهرهای ایران در استان زنجان است. این شهر مرکز شهرستان ابهر است. جمعیت این شهر بر طبق سرشماری سال ۱۳۸۵، برابر با ۷۲٫۳۶۰ نفر بوده است [۱].
درباره ابهر
ابهر در قدیم اوهر نامیده می‌شده‌است. مردم محلی به آن اَبَر می‌گویند. این شهر تا تهران ۲۴۰ کیلومتر، تا قزوین ۸۱ کیلومتر و تا زنجان ۹۰ کیلومتر فاصله دارد. ارتفاع آن از سطح دریا ۱۵۴۰ متر است. بیشینه درجه حرارت ۳۸ درجه و حداقل مطلق برودت ۵/۱۵ درجه زیر صفر گزارش شده‌است.
جغرافیای تاریخی شهر ابهر
در دوره ساسانیان هنگامی که خسرو اول انوشیروان ایران را به چهار قسمت تقسیم کرد ابهر در منطقه دوم یعنی استان جبال قرار داشت دراین دوره منطقه ابهر رود تحت تسلط خاندان مهران یکی از هفت خاندان مهم حکومت گر ایران قرار داشت این خاندان علاوه بر ابهر به مناطق وسیعی که از ناحیه خوار تا آوج و دشتبی امتداد داشت مالکیت داشتند ومعروفترین افرادی که از این خاندان شناخته شده‌اند شروین دشتبی، بهرام چوبینه، پیران گشسب، گریگوریوس و سیاوش رازی هستند.
تاپیش از خلافت هارون الرشید، ابهر منطقه نسبتاً وسیعی را شامل بود. وی قسمتی از قاقازان و نیز ناحیه ابهر رود را از ابهر جدا کرد و به قزوین ملحق ساخت. در اوایل سده ۸ قمری ولایت ابهر ۲۵ پاره دیه داشت و حقوق دیوانی آن به یک تومان و چهار هزار دینار می‌رسید.
از ابهر به عنوان بلوک معتبر از ولایت خمسه با باغات فراوان و آبهای جاری نام برده شده‌است. شاردن می‌نویسد ابهر در دوره شاه عباس دوم صفوی دارای ۲۵۰۰ خانه و باغچه بوده‌است. چنانچه سواره نیم ساعت وقت لازم داشته تا از آن عبور کند. ابهر در این زمان دارای اماکن عمومی و سه مسجد بزرگ بوده و در وسط شهر بقایای گلین قلعه مخروبه‌ای مشاهده میشود.
در سال ۱۱۰۰ هجری تاورنیه از ارامنه شهر ابهر خبر داده و ژوبر در زمان فتحعلیشاه قاجار باغهای ابهر و خانه‌های تمیز و راحت آنرا ستوده‌است. در سال ۱۲۴۷ هجری ابهر ۷۰۰ خانه و باغهای دانشین داشته و قبر شیخ قطب الدین از مشایخ سلسله شیخ صفی الدین اردبیلی در ابهر واقع شده بر طبق نوشته دوسرسی در سالهای ۱۲۵۰ هجری دوره محمد شاه قاجار ابهر دارای ۲۰۰ خانه و ۹۰۰ نفر جمعیت بوده و دو گنبد نیمه ویران از دو مسجد در آن دیده می‌شده‌است. در دوره ناصر الدین شاه قاجار ابهر تیول توپخانه بوده‌است چنانچه خرمدره در تیول فراشخانه بوده در همین دوره قلعه خرابه‌ای بنام دارا در ربع فرسخی شهر دیده می‌شده‌است و خانه‌های آن کمتر از ۱۱۰۰ نبوده. در سده ۱۰ قمری از مرقد پیر حسن بن اخی اوران نیز در ابهر یاد شده و سیدی علی کاتبی دریاسالار عثمانی در ۹۶۴ ه. ق. آنرا زیارت کرده‌است.
راهها ودروازه‌های ابهر
ابهر دارای حصار عظیم در زمان ساسانیان بوده و دو دروازه شرقی و غربی داشته که دروازه شرقی آن جنب قلعه تپه بنام دَرْبُ اَلْمَذوقْ نامیده میشده و دروازه غربی آن بنام فلاج آباد یا خلج آباد مشهور بوده سید محمد نوربخش در مشجره سلسله الاولیاء خود در صفحات ۳۴ و ۳۸ از این دودروازه ابهر نام برده‌است.
کاروانیان عازم شهرهای قزوین، همدان و ری از دروازه شرقی ابهر عبور می‌کردند در ابهر محلاتی بنامهای دروازه ایشیگی و دَرْمَذَقانْ معروف است.
از راههای قدیم که از جنوب ابهر عبور می‌کرده، جاده ابریشی بود که از کشور چین آغاز و پس از طی سمرقند و بخارا – مرو – گرگان – ری قزوین – وارد ابهر میشده و به سمت زنجان – تبریز – ایروان ادامه داشته. راهی نیز از تبریز آغاز و به ابهر می‌رسید و ابهر را از طریق ساوه و قم به اصفهان و بغداد مربوط می‌ساخت و در این منطقه به جاده اصفهان معروف بود. راه ابهر به ری نیز وجود داشت.
موقعیت
شهر ابهر دومین شهر بزرگ استان بعد از زنجان میباشد. ابهر با وسعتی برابر ۲۷۷ هزار هکتار در ۹۵ کیلومتری مرکز استان واقع شده‌است. این شهرستان به علت قرار داشتن در کناره جاده بین المللی تهران – بازرگان از نظر شاخص‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در بهترین و مطلوبترین موقعیت استان قرار دارد.همجواری این شهرستان با شهرستان خرمدره ازعوامل مطرح شدن این شهرستان است.
وجود کارخانه‌های متعدد در حوزه شهرستان، کشاورزی پر رونق، باغهای سرسبز و پر محصول، طبیعت زیبا و بکر، وجود منابع، شن و ماسه و همچنین آثار تاریخی منحصر به فرد از جمله گنبد عظیم سلطانیه از دیگر عوامل رونق، شهرت و اعتبار این شهرستان میباشد شهرستان ابهر با داشتن آب و هوای مناسب و قرار گرفتن در مسیر جاده ترانزیت و نزدیکی به مرکز استان و همجواری با استان سرسبز گیلان و استان قزوین و شهرهای خرمدره و خدابنده و تاکستان ودارا بودن امکانات حمل و نقل چون آزاد راه و وجود ایستگاه راه آهن خرمدره دارای موقعیت مناسب بودن و با داشتن جاذبه‌های تاریخی و طبیعی فراوان در جای جای این شهرستان میتواند به‌عنوان یک قطب گردشگری استان مطرح میباشد وبا جذب گردشگران داخلی وخارجی کسب در آمدهای توریستی و اشتغال بیشتر را نصیب این استان نماید که جا دارد بخش دولتی تعامل لازم را با بخش خصوصی جهت سرمایه گذاری موثر برای رسیدن به اهداف فوق الذکر معمول نماید. در یک جمعبندی کلی و به استناد مطالعات موجود می‌توان چنین نتیجه گیری کرد که توسعه گردشگری و استفاده از صنعت توریسم در سطح ملی و بین المللی ظرفیت بسیار بالایی که به خود اختصاص داده و یکی از ابزار آلات منحصر به فرد توسعه پایدار میتواند باشد با عنایت به قابلیتها و جاذبه‌ها متعدد و متنوع مربوط به توریسم مانند
گردشگری
جاذبه‌های تاریخی:
سلطانیه
مسجد جامع قروه
ملا حسن کاشی
مقبره چلپی اوغلی
معبد داش کن ویر
چمن تاریخی سلطانیه
جاذبه‌های مذهبی
امام زاده شاه زید الکبیر
مسجد جامع ابهر
امامزاده اسماعیل شناط
امام زاده یعقوب صائین قلعه
و جاذبه‌های طبیعی شامل کوه‌ها و قلعه‌ها وشیب‌های مهم و چشمه‌های آب معدنی، رودخانه‌های مهم را می‌توان نام برد. جمله همجواری این شهرستان با شهرستان خرمدره ازعوامل مطرح شدن این شهرستان است. سندیتی ندارد زیرا خرمدره جزو بخشهای ابهر بوده و چند سالی است جدل شده و در تاریخ نامی از خرمدره نیامده زیرا این شهر از ترکیب سه روستا در صده اخیر ایجاد شده است.
محله های ابهر
ابهر از قدیم الایام به دو قسمت بزرگ به نام محله بالا و محله پایین تقسیم شده که در حال حاضر نیز این تقسیم بندی به قوت خود باقی است. البته محله پایین ابهر به مرکزیت مسجد جامع و قلعه تپه قدیمترین محله ابهر و محله بالا نسبت به آن جدید است. ساکنین دو محله بزرگ ابهر آداب و رسوم مشترکی دارند از نظر گویش و لهجه اختلاف بسیار اندگی درمیان ایشان مشاهده میشود. مسجد کبیر ابهر که امروزه بنام مسجد نورالنبی نامیده میشود در اوایل صفویه دارای گنبد و گلدسته بوده و یکی از سه مسجد بزرگ شهر محسوب می‌‌گردیده مسجد جامع ابهر که از سابقه بیشتری برخوردار است در محله پایین قرار گرفته بطوری که در تواریخ ذکر شده قدیمی‌ترین محل سکونت در ابهر محله پایین قرار گرفته بطوری که در تواریخ ذکر شده قدیمی‌ترین محل سکونت درابهر محله پایین و اطراف قلعه تپه بوده و شهر یکپارچه ابهر را تشکیل می‌‌داده و دارای بارو و حصار و دو دروازه بوده است. امروزه این محلات در ابهر مشهوراند:
محله مَلِک قصاب: که زمانی این محله دارای درب اختصاصی بوده و مانند قلعه‌ای حفاظت میشده از قدیمی‌ترین محلات ابهر محسوب می‌شد ساکنان مَلِک قصاب غالباً مردان متدین و ریش سفیدان زراعت پیشه بودند.
محله اکبر آبد: نوبنیاد است و بنیانگذارش حاج علی اکبر فخیمی است که برای اولین بار دراین محل که آنجا را قبلاً توپخانه مبارکه می‌‌نامیدند ساختمان احداث کرد و به نام اکبر آباد نامید.
محله دِهَکْ : محله ایست به قدمت تاریخ ابهر زیرا که این محله از اصطلاحات رایج قبل از زمان ساسانی زرتشتی است.