تحقیق مقاله مدیریت پیامبر در جنگ

«مقدمه»

پرشورترین حماسه تاریخ:

انسان همیشه سعی دارد به هر مساله ای از دریچه حس بنگرد، زیرا مطمئن ترین علوم او را همین معلومات حسی تشکیل می دهد و به همین جهت در میان مسائل مختلف، آنهائی را که دلائل حسی بیشتری دارند، سهم زیادتری از اطمینان انسانی را به خود جلب می نماید.

روی همین جهت است که امروز هزاران آزمایشگاه در سراسر جهان برای تحقیق درباره مسائل گوناگون علوم، با هزینه های سنگینی تاسیس شده و دانشمندان با کنجکاوی خاصی در این آزمایشگاه ها مشغول برسی مسائل مختلف می باشند. ولی آیا می شود مسائل اجتماعی را هم آزمایش کرد و روی تجربیات گوناگون درباره انها قضاوت نمود؟ مثلاً آیا می توانیم نتیجه ای را که از اختلاف و پراکندگی دامنگیر یک ملت می شود بیازمائیم؟ آیا می توانیم سرانجام کار استعمارگران و عاقبت ظلم و بیداد گری را با یک آزمایش حسی دریابیم؟ آیا می توان نتیجه به فاصله طبقاتی و تبعیضات ناروا را ، در میان طبقات مختلف اجتماع، از طرق تجربی بررسی نمود؟ در پاسخ اینگونه سوالات باید گفت: متاسفانه نه! زیرا برای مسائل اجتماعی،با ان ها اهمیتی که  دارند چنین آزمایشگاهی موجود نیست و اگر هم وجود نداشت نیازمند هزینه طاقت فرسایی بود. ولی چیزی که این ؟؟؟ را تا حدود زیادی جبران می کند اینست که ما امروز چیزی در دست داریم به نام تاریخ گذشتگان که چگونگی زندگی انسانها را طی هزاران سال در روی زمین تشریح می کند و انواع خاطره های تلخ و شیرین ، شکستها و پیروزیها و کامیابیها، و ناگواریهای مختلف دنیا را شرح می دهد. تاریخ به ما می گوید چگونه تمدنهای درخشان و خیره کننده ای در جهان بوجود می آید و چگونه پس از مدتی راه انقراض و نیستی را پیش گرفته برای همیشه از صفحه گیتی محو شده اند چه عواملی مایه پیروزی اقوام مختلف گردید و چه عواملی منتهی به شکست انها شد؟ تاریخ گذشتگان، قسمت مهمی از این وقایع را در صفحات خود، برای جمع آوری نموده است : اینجا است که می گوئیم تایخ آزمایشگاه  بزرگ زندگی است و به کمک آن می توان انواع مسائل اجتماعی را ارزیابی نمود. یکی از خوشبختی های ما همین است که ما نخستین نفراتی نیستیم که گام بر صفحه زمین گذارده ایم، این آسمان و زمین با این چشمای بیدارستارگان، شاهد زندگی میلیونها مردی بوده است که پیش از ما روی این زمین زندگی داشته اند، شاهد نشاط و غمها، روشنی ها و تیرگی ، عشقها و کینه ها و جنگلها و صلح ها و هزاران صحنه مختلف زندگی آنها بوده است.

مگر نه این است که حاصل عمر، چیزی جز یک مشت تجربه نیست؟ آیا تاریخ نتیجه عالی ترین تجربیات را در اختیار عالی ترین تجربیات را در اختیار ما نمی گذارد؟ پیشوای بزرگ جهان اسلام حضرت علی (ع)، در وصایائی که به فرزند عزیزش می کند، می فرماید : «فرزندم! من اگر چه در تمام طول تاریخ، همراه گذشتگان  زندگی نداشته ام: ولی اخبار زندگی آنها را به دقت مطالعه کرده ام وآثاری که از آنها به یادگار مانده بررسی نموده ام و با این کار، گویا من در تمام این مدت زنده بوده ام و حوادث تلخ و شیرین زندگی را همه از نزدیک با انها دیده ام، گویا عمر جاویدان داشته ام!» 

ولی آنچه مایه تاسف می باشد این است که تواریخ موجود از نظر نتایج آموزنده اجتماعی ناقص است، زیرا به این منظور جمع آوری نشده است. بسیاری از تاریخ نویسان تاریخ را به منظور سرگرمی، و گاهی به منظور ابراز نفوق و برتری طائفه  و ملت خود بر سایر طوائف ومحل و احیاناً روی حب و بغها و تعصبها جمع آوری نموده اند. که مشکلی را حل نمی کند- مهال است گمراه کننده نیز است. اما با این همه افراد محقق وتیز بین می تواند با مطالعه ؟؟؟ کلید حل بسیاری از مسائل مربوط به اقوام گذشته را، از گوشه وکنار انها، مانند طبیب حاذق یاقاضی هوشیاری که از قرائن جزئی، پی به نوع بیماری با وضع متهم  ببرد، کشف کند.

پرارزشترین فرازهای تاریخ صفحاتی است که از زندگانی مردان بزرگ بحث می کند. زندگی آنها امواج مخصوصی دارد و مملو از انواع حوادث است. آنها بزرگ بوده اند و آنچه مربوط به آنهاست و از جمله تاریخشان بزرگ و با عظمت است، درخشندگی خیره کننده ای دارند تا آنجا که بخواهیم آموزنده و پر معنی واسرار امیز است. آنها شاهکار خلقند، زندگی آنها هم شاهکار تاریخ ومملو از حماسه  های پرشور آفرینش است. آنها غالباً روز نوار مرزی ا نقلابها و تحولات احتمالی می زیسته اند اند و یا به عبارت صحیح تر انقلابها  و تحول ها روی نوار زندگی آنها شاهکار می شده است و به همین دلیل آنها حلقه های اتصال دنیاهای مختلف و متضاد بوده اند و زندگی پرماجرای آنها شاهد رنگهای گوناگونی است.

در میان این مردان بزرگ تاریخ، هیچ یک به اندازه «محمد (ص)» پیامبر بزرگ اسلام (ص) زندگی پرموج و پرحادثه و پرانقلاب نداشته است. هیچ یک با این سرعت در محیط خود و پس در تمام جهان چنین نفوذ عمیقی نکرده است، هیچ یک از آنها از میان چنان جامعه ای ؟؟؟ و  عقب افتاده، تمدنی آنچنان الی و شکوهمند به وجود نیاورده است ، این حقیقتی است که تاریخ نویسان شرق و غرب به آن معترفند. مطالعه تاریخ زندگی چین مرد بزرگی بسیاری چیزها می تواند به ما بیاموزد و صحنه های گوناگون آموزنده ای از نظر ما می گذراند.

صفحه های اعجاب انگیز:  مانند نخستین روزهای بنای کعبه و سکونت نیاکان پیامبر در مکه و حمله سپاه فیل برای ویران ساختن خانه خدا و حوادث تولد پیامبر

صحنه هایی غم انگیزی: همچون از دست رفتن (عبد ا... و آمنه)، پدر و مادر آن حضرت در اغاز عمر، با آن وضع دردناک.

صحنه های پرابهت و اسرار امیزی: مانند نخستین روزهای نزول وحی و حوادث کوه ( حرا) و به دنبال آن مقاومت عجیب و سرسختانه 13 ساله پیامبر و یاران معدود «او» در راه نشر آئین اسلام در مکه ومبارزه با بت پرستی.

صحنه هایی پرهیجان و پرحادثه ای:  مانند وقایع سال اول هجرت و سالهای پس از آن، که هر کدام نمونه ای از عالی ترین فداکاریها در راه عالی ترین هدفها، در راه کوبیدن انواع مظاهر بت پرستی، در راه مبارزه باتبلیغات ناروا و نژاد پرستی و هرگونه استعمار و استثمار بشر به وسیله بشر محسوب می شود.

از این رو اگر آن را (پرشورترین حماسه های تاریخ) و زندگی او را نقطه ای که دنیای قدیم و جدید را به هم می پیمودند بخواهیم، اغراق نگفته ایم.

مدیریت پیامبر اسلام در جنگ های اسلام:

 برای بررسی مدیریت پیامبر بزرگ اسلام (ص) در جنگهای اسلام ابتدا باید نگاهی به حوادث سال نخست هجرت بیاندازیم و سپس تک تک جنگها را مورد بررسی قرار دهیم:

نخستین عمل مثبت پیامبر عقد پیمان میان مسلمانان و گروههای دیگر

مسجد مرکز جنبش های اسلامی

چهره های باز و فندان جوانان انصار، استقبال عظیمی که اکثریت او سیال خزرجیان از مقدم پیامبر به عمل آورند پیامبر را برآن داشت که پیش از هرکاری برای مسلمانان یک مرکز عمومی به نام مسجد ساز که کارهای آموزشی و پرورشی، سیاسی و قضایی در آنجا انجام گیرد. از آنجا که یکتاپرستی و توحید در سر لوحه برنامه پیامبر اسلام قرارداشت لازمدید پیش از هر کاری دست به ساختن معبدی بزند تامسلمانان از آنجا در مواقع نماز به ذکر خداویاد حق بپردازند. لازم بود وی مرکزی بوجود آورد که علوم اعضا حزب اسلام (حزب ا...)                                                                                                                                                                                                                                             درهر هفته روز معینی  درانجا دور هم گردآیند ودر مصالح اسلام و مسلمانان به شور و مشورت بپردازند و  علاوه بر اجتماع روزانه، در هر سال علوم مسلمانان در آنجا دو بار، نماز عید بگذارند.

مسجد تنها مرکز پرستش نبود بلکه تمام معارف و احکام اسلامی، اعم از آموزش و پرورش، در آنجا گفته شد. همان گونه تعلیمات دینی و علمی حتی امور مربوط به خواندن ونوشتن درآنجا انجام می گرفت. تا آغاز قرن چهارم اسلامی غالباً مساجد، در غیر اوقات نماز، حکم مدارس را داشت و بعدا مرکز آموزشی صورت خاصی به خود می گفت و بسیاری از بزرگان علم و دانش فارغ التحصیلان حلقه تدریسهایی هستند که در مساجد برگزار می  شد.

گاهی مسجد مدینه به صورت یک مرکز ادبی درامد. سخن سرایان بزرگ عرب که سروده های آنها، با روح اخلاقی و روش تربیتی اسلام وفق می داد، اشعار خود رادرمسجد حضور پیامبر اسلام قرائت می کردند. چنانکه کعب بن زهیر عقیده معروف بود. بانت سعاد راکه در ملح بنی اسلام سروده بود در مسجد حضور پیامبر خوانده و جایز و خلعت بزرگی از وی دریافت نمود. حسان بن ثابت که با اشعار از حریم  اسلام دفاع می کرد در مسجد پیامبر سروده های خود را قرائت نمود.

جلسات اموزشی در زمان پیامبر در مسجد مدینه به قدری جالب بود که نمایندگان قبیله ثقیف از دیدن این منظره سفت تکان خوردند و از کوشش مسلمانان در خواگرفتن، احکام و معارف انگشت تعجب به دندان گرفتند.

امور قضایی و؟؟؟ و محکوم ساختن بزهکاران در مسجد انجام می گرفت و مسجد در آن روز یک دادگستری به تمام معنی بود که عموم کارهای دادخواهی درآنجا صورت می پذیرفت. گذشته از این، پیامبر خطاب هایی آتشین خود را برای اعزام مردم به جهاد و مبارزه باکفر و شرک، درآنجا ایراد می فرمود. شاید یکی از اسرار اجتماع  امور دینی و تعلیمی، در مسجد بود که رهبر عالی قدر اسلام می خواست عملاً نشان بدهد که علم و ایمان با یکدیگر توام و همراهند و هرکجا که مرکز ایمان باشد. باید مرکز علم ودانش شود. و اگر امور قضایی و خدمات اجتماعی و تصمیمات جنگی در مسجد صورت می گرفت، برای این بود که برساند که آئین وی یک آئین معنوی محض نیست که با امور مادی و زندگی دنیوی سروکاری نداشته باشد بلکه آئینی است، در عین اینکه مردم را به تقوی و ایمان دعوت می نماید، از تدابیر امور زندگی و اصلاح اوضاع اجتماعی آنان غفلت نمی نماید.

این هماهنگی (هماهنگی علم و ایمان) تا کنون نصب العین مسلمانان بوده است. حتی بعدها که مراکر آموزشی به صورت خاصی درآمدند، همواره مدارس و دانشگاهها را در کنار مساجد جامع می ساختند تا به جهانیان ثابت کنند که این دو عامل خوشبختی از هم جدا نیستند.

داستان عمار

زمینی که شترپیامبر درآنجا زانو خم کرد، به قیمت 10 دینار ساختمان مسجد خریداری گردید. تمام مسلمانان در ساختن و فراهم کردن مسائل ساختمانی شرکت کردند. حتی پیامبر نیز مانند سایر مسلمانان از اطراف سنگ می آورد. اسیدابن حضیر جلو رفت و عرض کرد ای رسول گرامی مرحمت کنید تا سنگ را من ببرم. فرمود: برو سنگ دیگری بیاور از این طریق گوشه ای از برنامه عالی خود را نشان داد که من مرد عملم نه لفظ، مرد ک؟؟؟ دارم نه گفتار، در این هنگام یکی از مسلمانان این شعر راخواند:

لئن فعدنا و النبی یعمل                           فذاک منا العمل المضل

هرگاه ما بنشینیم و پیامبر کار کند، چنین کاری برای ما موجب ضلال و گمراهی است.

پیامبر ومسلمانا موقع کار این جمله را می خواندند. (لا عیش الا عیش الاخره اللهم ارحم الانصار و المهاجره)

زندگی حقیقی همان زندگی اخرت است پروردگارا بر انصار ومهاجر ترحم بفرما.

عثمان بن اعفان از کسانی بود که به نظافت لباس و دوری از گرد و غبار علاقه خاصی داشت هنگام ساختن مسجد برای حفظ تمیزی تن به کار نمی داد، عمای یاسر اشعاری را که از علی (ع) آموخته بود ومفاد آن انتقاد از کسانی بود که تن به کار نمی دادند و از گردو غبار دوری می جستند به عنوان انتقاد از کار عثمان خواند:

لایستوی من یعمر المساجدا            یدائب فیما قائماً و قاعداً

و من یری عن الغبار مائداً

(هرگز کسی که مساجد را تعمیر می کند و به طور مداوم ایستاده و نشسته در ابادی آن می کوشند، با کی که از گرد وغبار فاصله می گیرد و حاضر نیست که در راه مبنای مسجد لباسهای او از گردو غبار آلوده گردد، برابر نیست)

مفاد این اشعار، عثمان را  ناراحت کرد و عصایی در دست داشت و گفت می بینی با این عصا، چگونه بر بینی تو نشانه می روم، پیامبر از جریان آگاه شد و فرمود: با عمار چه کار دارید، عمار آنان را به بهشت دعوت می کند وآنان او را به برزخ.

عمار یاسر، جوان نیرومند اسلام چند قطعه سنگ را روی هم جمع می کرد و برای ساختمان مسجد حمل می نمود. گروهی از سادگی و اخلاص وی سوء استفاده کرده بیش از مقدار تحمل وی، سنگ بر او حمل می نمودند، او می گفت: من یکی از سنگها را برای خود و دیگری را به نیت پیامبر حمل می نمائیم. روزی پیامبر او را زیر بار گران، در حالی که  سه قطعه سنگ بر او حمل کرده بودند، دید عمار سخن به گله گشود و گفت: اصحاب شما سوء قصد به من دارند و خواهان قتل و مرگ من هستند ، آنان سنگها را یک یک می آورند ولی 3 تا 3تا بر دوش من حمل می نمایند. پیامبر دست او را گرفت، گرد و غباری   که بر پشت او بود، پاک کرد و این جمله تاریخی را گفت: انان قاتل شما نیستند ، ترا گروه ستمگر خواهد کشت، در حالی که تو آنان را به سوی حق و حقیقت دعوت می نمایی.

این جز غیبی یکی از دلائل نبوت و راستگویی پیامبر است و  آن چنانکه گزارش شده بود همان طور نیز اتفاق افتاد. زیرا سرانجام در سن 90 سالگی در جنگ صفین در رکاب امیر المومنین (ع) به دست هواداران معاویه کشته شد. این خبر غیبی در حال حیات عمر اثر عجیبی بر جای گذارده بود و مسلمانان پس از این جریان، عمار را محو حق دانسته و حقانیت هر صنفی را وسیله پیوستن او تشخیص می دادند.

وقتی عمار در میدان جنگ کشته شد و لوله عجیبی در صف ؟؟ افتاد. کسانی که به تبلیغات زهر آگین معاویه و عمروعاص، در حقانیت علی (ع) به شک افتاده بودند آگاه شدند.       هزیمه بن ثابت انصاری که همراه امیرمومنان رفته بود، ولی در اقدام به جنگ مردد بوده پس از کشته شدن عمار شمشیر  کشیده و به شامیان حمله کرد. ذوالکلاع حمیری، بایست  هزار تن که تمام اهل قبیله او بودند به جنگ علی (ع) امده بودند، و تکیه گاه عمده معاویه همین مرد بود، و معاویه تا از همکاری ذوالکلاع اطمینان نیافت، تصمیم به جنگ نگرفت، این سردار فریب خورده همین که شنید عمار یاسر همراه علی است سفت تکان خورد، مبلغان دستگاه معاویه، خواستند مطلب را بر او مشتبه سازند گفتند: عمار کجا، صفین کجا؟! عرقیان از ساختن این دروغها با کی ندارند، ذوالکلاع متقاعد نشد  رو به عمر و عاص کرد و گفت:  آیا پیامبر چنین جمله ای در حق عمار گفته است؟ فرزند عاص گفت: آری فرموده است، ولی هرگز عمار در سپاه علی نیست، وی گفت من باید خودم شخصا تحقیق کنم سپس عده ای را مامور کرد تا در این باره تحقیقاتی به عمل آورند. در این لحظات حساس معاویه و عمروعاص دیدند که اگر او از این نظر سردار نامدار شامی به طریق مرموزی کشته شد.

شهرت این حدیث، میان محدثان عامه وخاصه ها را از ارائه مدارک آن بی نیاز ساخته است احمد بن منبل نقل می کند که هنگامی که عمار در صفین کشته شد، عمر و بن خرم پیش عمروعاص آمد و گفت عمار کشته شد و پیامبر در حق وی فرمود: (گروه ستمگر او را می کشند). عمروعاص ناله ای کرد و آیه شریفه (انا لله و انا الیه راجعون) راخوند، و مطلب را با معاویه در میان گذارد. معاویه گفت مگر قاتل عمار مائیم. بلکه او را علی و یاران او کشته اند که او همراه خود اوردند و برای شمشیرهای ما قرار دادند.

وی ناگفته پیداست که این توجیهاً و تاویل باطل که فرزند ابی سفیان به منظور تقدیراعصاب سربازان شام پیش کشید، هرکز مورد قبول، عدالتخواه خدانیست و هر عاقل و خردمندی می داند که این سخن سرتاپا بی اساس است این همان اجتهاد در مقابل آیات و روایات، سبب شد که  گروهی جنایت جنایتکاران را از طریق آنها توجیه می کند.  برای نمونه جریان یاد شده در زیر را بخوانید:

دایه مهربان تر از مادر:

 ما جمله ای بهتر از این پیدا نکردیم که واقعیت مورخ قرن 8 اسلامی، یعنی ابن کثیر شامی، مولف البدایه و النهایه را با آن معرفی کنیم. وی درصدد هواداری از معاویه برآمده و در کتاب خود می نویسید: از اینکه پیامبر قاتلان عمار را ستمگر خوانده لازم نیست آنها در واقع کافر باشند. زیرا آنان اگر چه راه غلطی پیمودند، بر علی خروج کردند، ولی از آنجا که در این اقدام از روی عقیده و ایمان به صحت کار (اجتهاد) وارد شدند، از این نظر نمی توان آنها را تکذیب و تکفیر کرد، سپس می گوید: مقصود پیامبر از جمله ای که فرموده : (عمار آنها را به بهشت دعوت می کند ولی قاتلان عمار را به دوزخ) این است که عمار آنها را به تولید کالا و اتحاد دعوت می کند و (این همان بهشت است) ولی قاتلان عمار می کوشند که معاویه را بر علی که شایسته ترین افراد به خلافت بوده مقدم بردارند و در هر قطری از اقطار اسلامی حاکمی پدید آورند و در نتیجه شکاف عمیقی میان مسلمانان به وجود آید اگرچه خود آنان متوجه این نتیجه نبودند (و این همان دوزخ است).

ما هرچه فکر می کنیم که برای این تاویل نامی پیدا می کنیم، جز تحریف حقایق به نظر ما نمی رسد. سرجنابان (فئه باغیه) با آن زبردستی که در  تکذیب وتحریفی حقایق داشتند. نتوانستند این حقیقت روشن را انکار کنند. با ا ینکه این حکم غیبی درباره آنها وارد شده  و مورفی مانند این کثیر، بسان دایه مهربانتر از مادر،  دست به تحریفی زده که خود آنان را نیز از آنان غافل بودند.

(احمد بن حنیل) می گوید: دو نفر بر معاویه وارد شدند و هر کدام مدعی بودند که کشنده عمار منم. فرزند عمروعاص (عبدا...) گفت: یکی ازشما به دیگری ببخشد! من از پیامبر شنیده ام که عمار را گروه ستمگری می کشند. در این هنگام معاویه رو به (عبدا..) کرد و گفت: هرگاه ما فته باغیه هستیم، پس چرا تو در ؟؟ ما قرارگرفته ای؟ وی گفت روزی پدرم (عمرو) از دست من به پیامبر گرامی شکایت کرد پیامبر دستور داد، که من فرمان پدر را اطاعت کنم و من با شما هستم ولی نبرد نمی کنم. پدرش فرزند عمروعاص بسان تاویل ابن کثیر است که می گوید معاویه در این نبرد از روی اجتهاد و ایمان مبارزه کرده است اگر چه در اجتهاد خود خطا رفت است زیرا اطاعت پدر تا آنجا لازم است که منجر به خلاف شرع نگردد قرآن می فرماید: «اگر پدر و مارد کوشش کنند تا تو نسبت به خدا شرکت ورزی، هرگز آن را اطاعت مکن».

همچنین اجتهاد  (نظریه دادن) در جایی صحیح است که نص صریحی از پیامبر نباشد، وگرنه اجتهاد معاویه ها و عمرو عاص ها در برابر گفتار صریح پیامبر غلط و باطل است. و اگر باب اجتهاد در این موارد باز گردد، باید تمام مشرکان ومنافقان را در نبردهای خود با پیامبر اسلام معذور باشیم، باید بگوئیم یزیدها وحجاج ها در ریختن خون پاکان و معصومان امت معذور، و هم مامور بودند.

ساختمان مسجد به پایان رسید، و سال به سال بر وسعت آن افزوده شد همچنین، در کنار مسجد (صفه ای) برای بینوایان و؟؟ تهیدست ساخته شد که د رآنجا بسر ببرند، و (عباده بن صامت) مامور گردید که به آنان نوشتن و خواندن قرآن را تعلیم کند.

برادری یا بزرگترین پرتوایمان:

مهاجرین و انصار، ازآنجا ه پرورش یافته دو محیط مختلف بوده در طرز تفکر و معاشرت فاصله زیادی با هم داشتند. وانگهی اوسیان و خورجیان که جمعیت انصار را تشکیل می دادند. صدو بیست سال باهم نبرد کرده و دشمنان خونی یکدیگر به شمار می رفتند. و با این فطرت و اختلافات، ادامه حیات دینی و سیاسی به هیچ وجه امکان نداشت. ولی پیامبر تمام این مشکلات رابه طرز خردمندانه ای از هم گشود، او درباره   دو مشکل نخست، دست به کارهایی زد (که به آینده به خواست خدا تفصیل آن را خواهید خواند) ومشکل اختلاف هواداران خود را با مهارت خاصی از بین برد. وی از طرف خدا مامور گشت که مهاجرین و انصار را با یکدیگر برادر کند. روزی در یک انجمن عمومی روبه هواداران خود کرد و فرمود: دو تا دوتا با یکدیگر برادر دینی شوید. تواریخ مسلمانان از انجمله تاریخ (ابن هشام) مشخصات افرادی را که به یکدیگر برادر شدند ضبط کرده اند.او با این طرح ، وحدت سیاسی ومعنوی مسلمانان را حفظ کرد. این وحدت و پیوستگی  باعث گردید که درباره دو مشکل او نیز تصمیم گیری نماید.