تحقیق مقاله تفاوت کمال و تمام

خداوند انسان را آزاد و مختار آفریده است و انسان را شایسته ی تکلیف و آزمایش و امتحان و نمره دادن قرار داده است و موجودات دیگر چنین شایستگی را ندارند . انسان با توجه به اختیاری که دارد می تواند به کمال برسد . کمال انسان در تعادل و توازن اوست . یعنی انسان با داشتن این همه استعدادهای گوناگون ، آن وقت انسان کامل است که فقط به سوی یک استعداد گرایش پیدا نکند و استعدادهای دیگرش را مهمل و بیهوده نگذارد و همه را در یک وضع متعادل و متوازن و هماهنگ همراه هم رشد دهد . مقصود از هماهنگی در اینجا این است که در عین اینکه همه ی استعدادهای انسان رشد می کند ، رشدش هماهنگ باشد . برای مثال یک کودک که رشد می کند : دست ، پا ، سر ، گوش ، بینی و ......... را داراست . کودک سالم کودکی است که همه ی اعضایش به طور هماهنگ رشد می کنند . حال اگر فرض کنیم که یک انسان فقط بینی اش رشد کند و سایر قسمت های بدنش رشد نکند مثل کاریکاتورهایی که فقط بینی اش رشد کرده می شود . چنین انسانی رشد کرده است ولی رشد ناهماهنگ . انسان کامل آن انسانی است که همه ی ارزشهای انسانی در او رشد کنند و هیچ کدام بی رشد نماند و همه هماهنگ با یکدیگر رشد کنند و رشد هر کدام از این ارزشها به حد اعلی برسد . در این تحقیق سعی شده که به انواع نظریات در مورد تکامل انسان پرداخته شود و در نهایت جمع بندی حاصل شود  که امید است مورد استفاده قرار گیرد .

تفاوت میان «تمام » و « کمال » چیست  ؟

 تمام » برای یک شئ در جایی گفته می شود که همه ی آنچه برای اصل وجود آن شئ لازم است به وجود آمده باشد یعنی در صورت عدم وجود بعضی چیزها آن شئ ناقص است ، به طوری که می توان گفت وجودش کسر بر می دارد . مثلاً خانه ای که سقف ندارد تمام نیست ولی « کمال » اگر در شئ نباشد باز هم خود شئ وجود دارد ولی با کمال یک پله بالاتر می رود مثل خانه ای که دیوارهایش رنگ شده باشد .

علت تفاوت کمال در انسان با سایر موجودات چیست ؟                                                        

      وجود اختیار و اراده در آدمی

وجود قوه عاقله ی بشر

وجود روح خدایی در آدمی

تا آنجا که خداوند در قرآن می فرماید : انسان به مرحله ی « آزمایش » رسیده است . انسان طالب کمال مطلق است . زیرا همیشه طالب آن چیزی است که ندارد .

تکامل انسان از نظر تکامل ابعاد روحی وی

          دانشمندان ابعاد روحی انسان را به چهار حس خلاصه می کنند :

حس کنجکاوی : که سرچشمه علوم و دانش های بشری و به شکل گیری تمدن بشری انجامیده است . این حس است که به دانشمندان قدرت و نیرو می بخشد که هر نوع رنج و زحمتی را برای رسیدن به مقصود ، تحمل نمایند .

حس نیکی : منشأ و مبداء اخلاق و کارهای نیک است و همر انسانی درون خود گرایشی به صفات نیک و دوری از زشتی ها را احساس می کند و برای این گرایش هم منطقی جز ندای درون ندارد .         

حس زیبایی : که سرچشمه ی انواع هنرها و زیبایی ها می باشد .   

حس دینی : حسی که انسان در پرتو آن وابستگی خود را به مکانی دیگر درک می کند که در اوایل بلوغ هم بیش از زمان های دیگر تجلی می یابد .

انسان کامل انسانی است که از همه ی ابعاد وجود خود بهره گرفته باشد یعنی علم جویی و دانش طلبی او را از آرایش روح و روان به اخلاق نیک باز ندارد و با خلاقیت در زندگی آثار زیبایی از خود پدید آورد و هویت خداجویی را توأم با علم و اخلاق و هنر بخواهد . کسانی که تنها به هویت دینی توجه دارند و به سه بعد دیگر توجهی ندارند در حقیقت با آفرینش انسان به ستیز می پردازند و اگر با توجه به سه بعد غیر دینی ، حذف دین را در نظر داشته باشیم ، چون این بعد در روح انسان وجود دارد در طی تاریخ دیده شده که با سعی در حذف این بعد ، جانشین های کاذبی برای آن به وجود آمده که بشر را در زندگی دچار مشکلات فراوان کرده است . پس تکامل روح حاصل نمی شود مگر با هماهنگی بین هر چهار بعد آن ، همانند مربعی که اگر هر ضلع آن را حذف کنیم دیگر مربعی نخواهیم داشت .

نمونه های افراط در رشد یک ارزش خاص       

عبادت : یکی از ارزشهای انسانی است که اسلام آن را صد در صد تأیید می کند . ولی اگر در این امر مراقبت نشود ، جامعه به حد افراط به سوی این ارزش کشیده می شود عبادت کردن ، مسجد رفتن و.......... . در چنین شرایطی سایر ارزشها محو می شوند . اشخاصی که صد در صد در این وادی دیگر نمی توانندتعادل را حفظ کنند . چنین انسانهایی نمی توانند بفهمند که تکامل آنها به عنوان انسان مطرح است نه فرشته . که در روایات هم آمده که پیامبر ( ص ) هم انسانها را از پرداخت صرف به عبادت برحذر می داشتند .   

انسانیت : ارزش دیگری است که بعضی ها می گویند ، انسانیت یعنی خدمت به خلق خدا . حال فرض کنیم که شکم خلق خدا را سیر کردیم و تنشان را پوشاندیم ، تازه ما به یک حیوان خدمت کرده ایم ، اگر ما برای آنها ارزش بالاتری قایل نباشیم و اصلاً همه ی ارزشها  منحصر به خدمت به خلق خدا باشد و آیا حد اعلای انسان این است که در حیوانیت باقی بماند ؟ و ارزشهایی چون عبادت و علم و ......  نفی گردد؟

آزادی : ارزش دیگری است که جزء معنویات انسان است و ارزش آن مافوق ارزشهای مادی است . در بعضی جوامع این ارزش به کلی نادیده گرفته می شودو در بعضی جوامع می گویند بشریت و بشر یعنی آزادی و غیر آزادی ارزش دیگری وجود ندارد . یعنی می خواهند تمام ارزشها را در یک ارزش که نامش آزادی است محو کنند ولی افراط در آزادی خود نوعی از بین برنده ی آزادی است زیرا آزادی واقعی تا آنجایی است که آزادی های دیگران را محدود نکند ، حال که در تعریف خود آزادی هم محدودیتی داریم ، چگونه می توان در آن افراظ ورزید ؟

عشق : ارزش دیگری است که گاهی تنها ارزش انسانی می شود و حتی عقل هم فراموش می شود . و عقل به دلیل اینکه پای بند است به کلی محکوم می شود . این نوع افراط یک عقل ستیزی را به وجود می آورد که قابل قبول نیست .

اقتصاد مسلمانان : یک مسلمان باید حداکثر بهره مندی اقتصادی را با در نظر داشتن معنویت و آخرت به دست آورد . بی توجهی به اقتصاد و یا توجه بیش از حد به آن انسان را از کمال باز می دارد . خمان گونه که نمونه های آن را در جوامع اقتصادی می توان دید که ارزش های انسانی در آنها پایمال شده اند و تنها ارزش انسانها به میزان دارایی آنهاست .

پیامدهای رشد نا هماهنگ ارزش ها          

          رشد ناهماهنگ و یک جانبه پاره ای از فضایل سبب بروز خطرات و انحرافاتی نیز می گردد . زیرا عدم تعادلی که از طریق رشد و تقویت یک امتیاز و فراموش کردن امتیازات و کمالات دیگر به وجود می آیند ، سبب می شود آن ارزشها تنها به صورت یک ضد ارزش عمل کند و جامعه را از حال تعادل خارج گرداند . علاوه بر آن ، وجود یک فضیلت تنها و منحصر به فرد در انسان اغلب پایگاهی است برای رشد خودخواهی و تقویت خودبینی و خودپسندی . در صورتی که رشد امتیازات متعددو وجود تنوع در فضایل و  کمالات بر عمق و وسعت دید انسان از جهات متعدد می افزاید و مانع از تحجر او می شود .

« کمال انسان در چیست ؟ » به عنوان یک سؤال همیشه مطرح

          تشخیص کمال انسان از کمال هر چیز دیگر به مراتب دشوارتر و مشکل تر است . از جمله مجهولات انسان درباره ی انسان همین است که کمال انسان چیست ؟ تشخیص کمال یک شئ یا یک حیوان آسان است ولی در مورد انسان دشوارتر و مشکل تر خواهد بود . لذا باید نظریات مختلفی را که درباره ی انسان کامل گفته اند شرح دهیم تا به تشخیص درست تری نائل آییم . 

نظیات مختلف درباره ی انسان کامل       

دیدگاه طبیعی :  انسان کامل یعنی انسان برخوردار از طبیعت . یعنی انسانی که حداکثر برخورداری را از طبیعت و محیط خارج داشته باشد .

رد این نظریه : کمال انسان با برخورداری حاصل نمی شود که هر که از اشیاء خارج بیشتر استفاده کرد ، کاملتر است .

 زیرا اولاً : ما کمال هیچ چیز دیگر را این طور تعریف نمی کنیم مثلاً هرگز یک حیوان کامل را یک حیوان برخوردار از طبیعت یا حتی یک سیب کامل را به عنوان میوه ای که بیشتر از هوا و نورو ....... برخوردار باشد یک سیب کامل نمی دانیم .

ثانیاً : کدام وجدان این مطلب را قبول می کند که برخوردارترکاملترو نابرخودراتر ناقصتراست ، همانطور که مثالهای زیادی در تاریخ جهان و تاریخ اسلام وجود دارد که با وجود برخورداری بیشتری از ثروتها و منابع طبیعی ، نتوانسته اند به تکامل برسند و به عکس . با این تفسیر در واقع ایثار نوعی ضد کمال است زیرا از برخورداری ما می کاهد .

دیدگاه اخروی : انسان کامل یعنی انسان برخوردار از آخرت   . یعنی عبادت برای برخورداری بیشتر از طبیعت در آخرت  .

رد این نظریه : از نظر اسلام این عبادت بسیار ناقص است . زیرا عبادت وسیله است نه هدف و توجه به عبادت برای رسیدن به بهشت ، عبادت از روی طمع است ، هم چون مزدبگیران و ترسویان یا بردگان . طوری که حضرت علی ( ع ) در نهج البلاغه حکمت 229 می فرمایند : « گروهی خدا را از روی رغبت بندگی می کنند و این عبادت بازرگانان است و گروهی از روی سپاسگزاری خدا و این عبادت آزادگان است . » 

این دو نوع نگرش در واقع کمال انسان را همین بعد حیوانی و مادی آن می داند  چه در دنیا یا ادامه اش در آخرت .

نظریه عرفا : عرفا معتقدند که حقیقت یکی است و بس و آن همان خداست . آنها غیر خدا را حقیقت نمی دانند و به نوعی سایه ی حقیقت می دانند و حقیقت بودن را هم که ظاهراً قائل باشند به اعتبار انتساب آن به خداوند می دانند و اصطلاحی دارند تحت عنوان « وصول به حق » که انسان آن وقت کامل است که حقیقت را درک کند و به حقیقت هم برسد . آنها وسیله ی این سیر را عشق و محبت و انس و راه قلب و دل می دانند نه راه فکر و فلسفه . از نظر آنها هر کمال دیگر از این کمال منشعب می شود و هر چیز دیگر به آن اعتبار کمال است که یا رسیدن به این کمال است و یا ناشی از این کمال . مثلاً آیا زهد برای انسان کمال است ؟ می گویند بلی زیرا این شرط راه است . آیا تواضع کمال است؟  بلی زیرا شرط این راه است . چیزهایی که محاسن اخلاقی است چون اثر این کار است ، خوب است .

نظریه عرفا از دیدگاه اسلام :

          اسلام حرف عرفا را صد در صد نمی پذیرد بلکه با بینش وسیعتر به خداوند می نگرد . از نظر اسلام خدا بالاتر است از حد تشبیه به یک صانع بلکه صانعی است که اگر او حقیقت است ، دیگر چیزی را نمی شود در برابرش حقیقت شمرد . رگر خداوند حقیقت است دیگران و بقیه موجودات در واقع سایه و سراب به حساب می آیند و خداوند حق مطلق است و ی مؤمن واقعی وقتی به خدا ایمان پیدا می کند دیگر همه چیز در نظرش هیچ می شود زیرا نه چیزی پیدا کرده است در مقابل چیزهای دیگر بلکه چیزی پیدا کرده است که همه چیز در مقابل آن هیچ است .

نظریه حکما و فلاسفه الهی : از نظر فلاسفه کمال انسان به دو چیز است یکی درک حقایق و به عبارت دیگر حکمت و دیگری عدالت . حکمت یعنی درک نظام هستی آن گونه که هست ( البته درک جزئیات حکمت گفته نمی شود و شأن علوم است ) . حکیم کمال انسان را در شناخت کلی عالم می داند ، شناخت درست و صحیح که طوری که یک « عالم علمی » شود . منظور از عدالت حکما عدالت اخلاقی است ( عدالت اجتماعی تابع عدالت اخلاقی است ) یعنی میان قوا غرایز انسان تعادل و توازن برقرار باشد یا مسلط بودن عقل بر جمیع قوای شهوانی و غضبی و وهمی بدون افراط و تفریط .