کلید واژه :
صفات رذیله : خصلت های نا پسند
میزان معرفت : درجه خدا شناسی
تحت سیطره : تحت اختیار بودن
مصاحبت : همنشینی
تشویش : نگرانی
رهیافت : راه و روش
کلام خدا می فرماید : مبارک است کسی که به خداوند توکل دارد . توکل به خدا یعنی چه ؟ توکل به خدا یعنی اعتماد کردن همه چیز به او حتی جزئی ترین چیز زندگیت .
- یعنی خدا را امن ترین جا و کس دانستن در زندگی .
- یعنی سپردن همه ترسها و نگرانیها و تشویشها و شکها و غمها به او.
- یعنی ایمان داشته باشی که خدا راستگو است و هر که بر خلاف حرف خدا ، سخنی می گوید دروغگو است .
- توکل به خدا ، یعنی توکل به وعده های او در زندگی . چه در سختی و چه در راحتی .
- توکل به خدا ، یعنی همینکه مشکلی یا اتفاق سختی در زندگی تو می افتد ، اولین جایی که رجوع میکنی ، حضور او است .
توکل به خدا می باید مانند ایمان و توکل کودکانه باشد . همانطور که یک کودک به پدر یا مادرش توکل دارد ، شما نیز به خداوند توکل نمایید .
مسلما وقتی مشکلی اتفاق می افتد اولین عکس العملی که نشان می دهید ترس یا نگرانی است . ولی فراموش نکنید که خدایی دارید که شما را دوست دارد و می خواهد به او در همه این مسائل به او توکل کنید . گاهی اوقات می خواهیم از وضعیت فرار کنیم ولی این راه حل آن نیست بلکه توکل به خدا .
« توکل » از « وکاله » برگرفته شده است . کسی که کارش را به دیگری واگذار می کند متکل است و وقتی به آن توکل می کند ، اعتماد کامل داشته باشد ، او را « متوکل » گویند .
پس توکل اعتماد قلبی به وکیل است . کسی که خداوند را با تمام اوصافش ( علم ، قدرت ، حکمت و ... ) شناخت ، در تفویض امور خویش به او هیچ نگرانی نخواهد داشت و دلش کاملا آرام خواهد بود . البته توکل مراحلی دارد :
مرتبه ول آن است که اعتماد او به خداوند همانند اعتماد بر وکیل باشد .
مرتبه دوم آن است که حال بنده با خداوند همانند حال طفل با مادر خویش باشد که جز او را نمی شناسد و تنها به او پناه می برد .
مرتبه سوم ن است که بنده در برابر خداوند کاملا خویشتن را بی اختیار ببیند و به طور کلی خود را فراموش کند . این مرتبه عالی ترین مرتبه توکل است . وقتی آدمی به این حقیقت رسید که « لا حول ولا قوه الا بالله : هیچ حرکت و نیرویی نیست جز آنکه به خداوند متکی است » ، در مرحله عمل نیز به این حقیقت بزرگ توجه خواهد داشت . از این رو ، امور خویش را به او واگذار می کند و به او تکیه می کند .
البته تصور نشود که متوکل چون امور خود را به خدا واگذار کرده است ، باید به گوشه ای بخزد و خمود و ساکن گردد . این بینشی انحرافی در موضوع توکل است . موحد همه اسباب را می بیند ، ولی آنها را مجری اراده الهی و تحت مشیت او می داند . توکل کننده انتظار ندارد بدون جهاد به پیروزی برسد . او پیروزی را در مسیر جهاد و با توکل بر خدا می بیند : چرا که زمام اسباب جملگی در دست او است . روزی پیامبر اکرم ( ص) دید کسی اسب خود را کنار کوچه نهاده و آهنگ حرکت کرده است . حضرت فرمود : چرا آن را نمیبندی ؟ گفت : به خدا توکل کردم . حضرت فرمود : « اعقل راحلتک و توکل : اسب خود را ببند و به خدا توکل کن » .
متوکل موظف است ، در کنار پناهگاه امن و نقطه اتکای مطمئن خود ، به تلاش نیز دست یابد . اما انسان بدون توکل فقط به خود بسنده می کند و اتکایی ندارد . اگر ابری بالا می آید و باران می بارد ، موحد این ها را مجریان اراده الهی و تحت سیطره او می داند ، ولی کافر آن ها را مستقل در تاثیر می پندارد .
بنابراین ، راه کسب توکل بالا بردن میزان معرفت به خداوند و نقش او در هستی است .
آیا به خدا اعتماد می کنی ؟ وقتی مشکلات مختلف به تو هجوم می آورد ، آیا تو خود را مسئ.ل حل آن می دانی یا خدا را ؟ خدا در کلامش 366 بار گفته نترس . او حتی برای سال کبیسه نیز فکر کرده . پس احتیاج نیست به خود یا به کس دیگری توکل کنی . تمام اعتماد خود را بر او بگذار . شاید بگویی چگونه توکل کنم ؟
1. ایمان خود را به او تقویت کن . با خواندن کلام خدا و تفکر در آن .
2. اجازه نده فکر منفی بر تو غالب شود . همینکه فکری منفی می آید ، کلام خدا را با صدای بلند اعتراف کن .
3. آنچه خدا گفته به سادگی قبول کن و شکی در آن نکن ، حتی اگر از نظر فکر تو منطقی نیایید .
4. توکل به خدا یعنی ریسکی که همیشه نتیجه مثبت دارد . پس اگر کسی هستی که خیلی کم ریسک میکنی ، کمتر نیز می توانی به خدا توکل کنی .
5. سعی کن همه چیزت را اول به خدا بگویی . اینطور توکل تو به او تقویت خواهد شد .
6. وقتی احتیاج داری به خدا توکل کنی ، با افرادی مشورت کن که مردان و زنان خدا باشند و نه با افرادی که ایمانی به خدا ندارند .
7. کسی که به خدا توکل می کند ، باید هیچ ترس و شکی به خود راه ندهد.
8. با خدا رابطه دوستانه عمیق ایجاد کن و هر روز با او مصاحبت داشته باش و بگذار او در همه چیز زندگی تو دخیل باشد .
توکل به معنای تکیه کردن بر خداست . خدایی که بهترین تکیه گاه است و باید دانست که با توکل به خدا انسان پشتوانه محکمی دارد و در تمام مراحل زندگانی موفق می شود.
توکل به این معنه نیست که دست از همه تلاشها بکشیم و بگوییم ما که توکل به خدا داریم پس موفق می شویم ، بلکه باید از هیچ تلاشی دریغ نکنیم .
توکل باعث بروز آثاری در فرد می شود مانند : وقتی انسان بداند به خدایی توکل کرده که قادر و تواناست و از همه چیز آگاهی دارد اولین اثر مثبتی که بر
رویش می گذارد مسئله اعتماد به نفس و مقاومت در برابر مشکلات است .
توکل بسیاری از صفات زشت مانند حرص ، حسد ، دنیا پرستی ، بخل و تنگنظری را از انسان دور می سازد چرا که وقتی تکیه گاه انسان خداوند قادر باشد ، دیگر جایی برای اوصاف رذیله وجود ندارد .
از سویی دیکر توکل بر خدا نور امید بر دل می پاشد و به خاطر آن توان استعداد انسان شکوفا می گردد و خستگی راه بر او چیره نمی شود و در همه حال احساس آرامش می کند .
توکل برخدا هوش و قدرت تفکر را می افزاید و روشن بینی خاصی به انسان می دهد . زیرا قطع نظر از برکات معنوی این فضیلت ، سبب می شود انسان در مشکلات دستپاچه و وحشت زده نشود و قدرت بر تصمیم گیری را حفظ کند و نزدیکترین راه درمان و حل مشکل را بیابد . علی علیه السلام چنین می فرمایند : کسی که به خدا توکل کند تاریکی شبهات برای او روشن می شود و اسباب پیروزی او فراهم می گردد و از مشکلات رهایی می یابد .
وقتی توکل با صداقت و نیت خالص تحقق یابد ، دسترسی به مقصود حتمی خواهد بود . خودکشی و از بین بردن خود به سبب ناتوانی درفائق آمدن بر مشکلات مادی و روحی موجب عذاب اخروی است . هیچ کس حق ندارد خود را به دست خود به هلاکت بکشاند . حیات ودیعه و امانت لهی است . انگیزه حیات آدمی رسیدن به کمال سعادت و فلاح و رستگاری است . هر کس در مسیر حیات خود باید موانع و مشکلات را کنار زند و به لذت دائمی و خوشبختی برسد . اگر این مسیر را طی کرد ، به سعادت می رسد . اگر در مسیر سعادت قدم بر نداشت و از یاد خدا غافل شد ، حیات او نیز با سختی در می آمیزد .
استفاده از دو عامل آگاهی و بینش و قدرت اختیار و تصمیم است . چنین انسانی که شدیدا دچار مصائب و سختی ها است ، باید معرفت و بینش پیدا کند . بعد تصمیم بگیرد و با اراده راسخ برای رسیدن به مقصود گام بردارد و در هر مرحله پیوسته بر خدا توکل کند تا مشمول توجهات حضرت حق گردد . رهاورد خودکشی عذاب اخروی است نه رهایی از مشکلات . ان شاءالله خداوند همه ما را از متوکلان و متوسلان واقعی قرار دهد .