چکیده: وفا داری علی (ع) به سیره ی پیامبر (ص) در برابر آزاد منشی عمر در قبال سیره رسول خدا از ویژگی های سیاست امام علی (ع) است. علی (ع) وظیفه ی اصلی خویش را تمسک به نص می دانست در این مورد میان قرآن و سنت تفاوتی قایل نبود. او حتی در حرکات ظاهری خود نیز از رسول خدا تقلید می کرد و از اظهار رای در برابر رسول بیزاری می جست. امام علی یکی از وظایف اصلی حاکم جامعه را تعلیم دین به مردم می دانست. بر این اساس می گفت وی پرچم ایمان را در میان مردم استوار کرده و آنان را بر حدود حلال و حرام آگاه نموده است.
کلید واژه: 1) خلافت 2) ابوبکر 3) عثمان 4) عمر 5) بیعت 6) کتاب 7) سنت و سیره ی پیامبر
مقدمه
دستگاه قضایی نو بنیاد اسلام را رهبری می کرد. هر وقت این دستگاه با مشکلی رو به رو می شود فورا مساله را به آن حضرت ارجاع می داد و راه حل آن را خواستار می شود. گاهی نیز خود امام بودن آنکه کسی به وی مراجعه کند خلیفه وقت را که متصدی مقام قضاوت نیز بود راهنمایی می کرد و به اشتباه او در صدور حکم واقف می ساخت و با قضاوت های شگفت و قاطع خود موجی از تعجب در اذهان صحابه پیامبر پدید می آورد. هر گاه پای مصالح اسلام و مسلمانان به میان می آمد از هر نوع خدمت و کمک بلکه فداکاری و جانبازی دریغ نمی داشت و با چهره گشاده به استقبال مشکلات می شتافت. اهداف اساسی امام: پایداری اسلام و گسترش آن در جهان، آشنا ساختن امت به معارف و اصول و فروع دین، حفظ عظمت اسلام در نزد دانشمندان یهود و نسارا گروه گروه برای تحقیق درباره ی این آیین نو ظهور به مدینه می آمدند تا آنچه که راه به روی آن حضرت باز بود و دستگاه خلافت ممانعتی نداشت. امام علی (ع) در طول دوران حکومتش سعی در بوجود آوردن حکومت اسلامی و عدل و عدالتی که پیامبر در سیره و خداوند در کتاب آنها را تایید کرده بود را به اجرا در آورد و در این دوران که هر چند کوتاه بود سعی در تخریب عناصری که خلفا به اسلام وارد کرده بودند و همچنین ایجاد صلح و تعلیم دین اسلام در کل فتوحات و بلاد اسلامی را بر عهده داشت.
امام علی (ع) و مشکلات سیاسی خلیفه اول (ابوبکر)
معرفی های جامع پیامبر گرامی از امیرالمومنین در حضور صحابه و یاران خود سبب شد که علی پس از درگذشت پیامبر مرجع فکری و علمی است شناخته شود. خلفا در مشکلات علمی و عقیدتی و حتی سیاسی دست نیاز به سوی آن حضرت دراز می کردند. استمداد خلفا از امام علی (ع) از مسائل مهم تاریخی است که انبوهی از مدارک قطعی همراه است و هیچ فرد منصفی نمی تواند آن را انکار کنند و علی اعلم است به کتاب و سنت و اصول و فروع و مصالح سیاسی اسلام بود.
علی و مشکلات علمی و سیاسی ابوبکر
تاریخ گواهی می دهد که خلیفه اول در مسائل سیاسی معارف و عقاید تفسیر قرآن و احکام اسلام به علی مراجعه می کرد و از راهنمایی های آن حضرت کاملا بهره می برد. در اینجا نمونه هایی را ذکر می کنیم: 1) جنگ با رومیان 2) مسیحی 3) داروی امام درباره یک مرد شرابخوار
امام علی و مشاوره های سیاسی خلیفه دوم
امام علی (ع) در دوران خلیفه دوم نیز مشاور و گره گشای بسیاری از مشکلات سیاسی علمی و اجتماعی او بود. مواردی که عمر از راهنمایی علی (ع) در مسائل سیاسی استفاده می کرد: 1) مشورت در فتح ایران 2) مشورت در فتح بیت المقدس 3) تعیین مبدا تاریخ اسلام 4) تنها فرد برای مرجع فتوا
رفع نیازهای علمی عثمان و معاویه
کمک های علمی و فکری امام علی به خلفا به دوران ابوبکر و عمر نبود بلکه وی به عنوان سرپرست و حامی و دلسوز دین و نیازهای علمی سیاسی اسلام و مسلمانان را در دوره های مختلف خلافت بر طرف می کرد از جمله خلیفه سوم پیوسته از افراد بلند و راهنمایی های علی (ع) بهره می برد. معاویه نیز با تمام دشمنی و کینه ای که به امام داشت در مسائل علمی و مشکلات فکری دست نیاز به سوی آن حضرت دراز می کرد و افرادی را به صورت ناشناس به سوی آن حضرت می فرستاد و جواب سوال های خود را می گرفت. نمونه هایی از مراجعه ی خلیفه سوم به علی (ع): 1) حقوق زن در اسلام و پیوند زناشویی و طلاق و احکام آن 2) احکام و قرینه های مرد برای رفتن و اعمال حج یا عمره 3) از عقاید مسلمانان معذب بودن و ناصر پس از مرگ
مواردی که معاویه از علی (ع) استمداد کرده است: 1) حکم کسی که مدت ها نبش قبر کرده و کفن ها را برده 2) حکم کسی که فردی را کشته است و مدعی است که او در حالی کشته که با همسر او مداخله کرده 3) اختلاف در لباس بین دو نفر 4) مردی با دختری عروسی کرده ولی پدر عروس دختر دیگری به حجله روانه خانه او کرده باشد 5) سوالاتی که فرمانروایی روم درباره ی کهکشان و قوس و قزح...
خدمات اجتماعی امام علی در دوران سه خلیفه پیشین: 1) دفاع از حریم عقاید و اصول اسلام در برابر تهاجمات علمی علمای یهود و نسارا و پاسخگویی به سوالات و دفع شبهات آن 2) هدایت و راهنمایی دستگاه خلافت در مسایل دشوار به ویژه امور قضایی 3) انجام خدمات اجتماعی، انفاق به فقرا و یتیمان، آزاد کردن بردگان، کشاورزی و درختکاری، حفر قنات، ساختن مسجد، وقف اماکن و املاک
روی کار آمدن علی (ع)
امیرالمومنین علی (ع) بیست و پنج سال از حق قانونی و الهی خویش محروم ماند و در این مدت که دور از جنجال حکومت داری به گوشه نشینی پرداخته و به کارهای علمی، پاسخ به بشهات دینی، مناظره با علمای مسیحی و یهودی، پاسخ به مسائل جدید علوم اسلامی، رسیدگی به محرومان، مشورت سیاسی در مسائل پیچیده حکومتی و تربیت مفسر و محدث و متکلم مشغول بود.
در سال 35 هجری در مرکز حکومت یعنی مدینه شورشی به پا خواست، ناراضیان حکومت عثمان، انقلابی را آغاز و بر ضد حکام و عمال او اعتراض کردند، در آن زمان عثمان به بنی امیه که از اقوام او بودند در دخل و تصرف بیت المال اختیار تام داده بود. مردم از مهاجر و انصار و مسلمانان ناراضی دارالحکومه را محاصره کرده بعد از چهل روز عثمان را که تغییری در روش خویش نداد به قتل رساندند.